بزرگنمايي:

پیام فارس - شرق / «تغییرات اقلیمی در سال 1403 تحلیلی بر چالش‌ها و چاره‌ها» عنوان یادداشت روز در روزنامه شرق به قلم محمد‌حسین عمادی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
در سه دهه اخیر، جهان شاهد افزایش چشمگیر بلایا و حوادث غیرمترقبه طبیعی بوده است. این روند صعودی با شدت‌گرفتن تغییرات اقلیمی همراه شده و موضوع آب‌وهوا را به یکی از اولویت‌های اصلی مجامع بین‌المللی تبدیل کرده است. تغییرات شدید اقلیمی و پیامدهای آن، ازجمله بلایای طبیعی، سالانه میلیاردها دلار خسارت به بار می‌آورد که آسیا و اقیانوسیه به‌تنهایی نزدیک به نیمی از این هزینه‌ها را متحمل می‌شوند، اما آنچه وضعیت را پیچیده‌تر می‌کند، ناکارآمدی و گاه گمراه‌کننده بودن برخی راه‌حل‌های ارائه‌شده برای بحران اقلیم است. این راهکارها که اغلب به‌ صورت دستوری و بدون پشتوانه کافی پیشنهاد می‌شوند، نه‌تنها مسیر درستی پیش‌روی ما نمی‌گذارند، بلکه مشکلاتی جدید مانند فقر و کاهش تنوع زیستی را تشدید کرده و در‌عین‌حال سودهای کلانی نصیب شرکت‌های بزرگ بین‌المللی می‌کنند. در مواجهه با چالش‌های زیست‌محیطی و تغییرات اقلیمی، دو راهبرد اصلی پیش‌رو داریم: بهره‌گیری از نوآوری‌ها و فناوری‌های مناسب و تقویت همکاری‌های همه‌جانبه بین‌المللی. با این حال، هر دو مسیر با موانع جدی روبه‌رو هستند. در این مقاله، ضمن بررسی چالش‌های تغییرات اقلیمی در سال 1403 و اثرات مخرب آن، به فرصت‌هایی که فناوری‌های نوین در سال گذشته فراهم کرده‌اند، پرداخته و در نهایت، موانع اصلی پیش‌‌روی این راهکارها را تحلیل می‌کنیم.
تغییرات اقلیمی؛ بحران عمیق و همکاری‌های ضعیف
بازار
تغییرات اقلیمی، معضلی جهانی است که بدون همکاری بین‌المللی نمی‌توان آن را مهار کرد. توافق‌هایی مانند نشست ریو (1992) و پیمان پاریس نشان‌دهنده تلاش برای ایجاد اجماع جهانی هستند، اما تفاوت در ظرفیت اقتصادی کشورها، وابستگی شدید به سوخت‌های فسیلی و نبود الزامات قانونی محکم، این همکاری‌ها را شکننده کرده است. نتایج ناامیدکننده سه نشست جهانی درباره تغییرات اقلیمی، تنوع زیستی و بیابان‌زایی، به‌وضوح نشان داد که نمی‌توان امید چندانی به همکاری‌های بین‌المللی داشت. با این حال، شدت‌گرفتن حوادث غیرمترقبه ناشی از تغییرات اقلیمی، زنگ خطری جدی برای بقای حیات و نوع بشر بر کره زمین به صدا درآورده است.
سال 1403؛ نقطه عطفی در گرمایش زمین
هیئت بین‌دولتی تغییرات اقلیمی (IPCC) سال 1403 را گرم‌ترین سال ثبت‌شده در تاریخ اعلام کرد. میانگین دمای جهانی برای نخستین بار از آستانه 1.5 درجه سانتی‌گراد در مقایسه با دوران پیش از انقلاب صنعتی (متوسط 1850-1900) عبور کرد؛ حد نصابی که در توافق پاریس به‌عنوان خط قرمز جلوگیری از فجایع اقلیمی شدید تعیین شده بود. این سال با افزایش شدت و تکرار پدیده‌های مخرب آب‌وهوایی همراه بود؛ آتش‌سوزی‌های گسترده در کالیفرنیا، بولیوی و ونزوئلا، سیل‌های ویرانگر در نپال، سودان و اسپانیا‌ و موج‌های گرما در مکزیک و عربستان سعودی که هزاران قربانی گرفت. این رویدادها به گرمایش زمین و تغییر الگوهای جوی نسبت داده شدند. ذوب مداوم یخچال‌های طبیعی و یخ‌های قطبی در شمالگان و جنوبگان، سطح آب دریاها را بالا برد و تهدیدی جدی برای مناطق ساحلی و جزایر کوچک پدید آورد که به مهاجرت اقلیمی و نابودی زیستگاه‌ها دامن زد. خشک‌سالی‌های شدید و کاهش محصولات کشاورزی، امنیت غذایی را در بسیاری از مناطق، به‌ویژه در کشورهای وابسته به کشاورزی مانند بخش‌هایی از آفریقا و آسیا، به خطر انداخت. 
با وجود تلاش‌های جهانی، انتشار گازهای گلخانه‌ای در سال 1403 به بالاترین سطح تاریخی خود رسید که نشان‌دهنده ناکافی‌بودن اقدامات کاهشی و تداوم وابستگی به سوخت‌های فسیلی بود. همچنین گرمایش زمین و رویدادهای اقلیمی شدید، شیوع بیماری‌های مرتبط با گرما و آب آلوده را افزایش داد. سازمان بهداشت جهانی گزارش داده که این تغییرات هر‌ساله تلفات درخور‌توجهی، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، به دنبال دارد. این چالش‌ها، وضعیت بحرانی اقلیم در سال 1403 را نشان می‌دهند که نه‌تنها طبیعت، بلکه جوامع انسانی را نیز تحت فشار بی‌سابقه‌ای قرار داده است.
فناوری شمشیری دو‌لبه در برابر تغییرات اقلیمی
فناوری، که خود یکی از عوامل اصلی مشکلات کنونی است، نقشی حیاتی در مقابله با چالش‌های اقلیمی دارد و به‌عنوان ابزاری کلیدی برای کاهش اثرات و سازگاری با تغییرات اقلیمی شناخته می‌شود. در سال 1403، پیشرفت‌های فناورانه در حوزه‌های گوناگون، فرصت‌هایی نویدبخش ایجاد کردند. در ادامه پنج نقش کلیدی نوآوری‌ها در این زمینه بررسی می‌شود:
کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای
انرژی‌های تجدیدپذیر: پیشرفت در فناوری‌های خورشیدی (مانند سلول‌های پروسکایت با راندمان بالا)، بادی (توربین‌های شناور دریایی) و هیدروژنی، وابستگی به سوخت‌های فسیلی را کاهش داد.
ذخیره‌سازی انرژی: باتری‌های پیشرفته (مانند باتری‌های حالت جامد) و فناوری‌های ذخیره‌سازی هیدروژن، استفاده مداوم از انرژی‌های تجدیدپذیر را ممکن ساختند.
جذب و ذخیره کربن (CCS): فناوری جذب دی‌اکسید کربن و تبدیل آن به مواد مفید یا ذخیره زیرزمینی، در سال 1403 به مرحله تجاری‌سازی نزدیک‌تر شد و در برخی کشورها به‌ صورت آزمایشی اجرا شد.
مدیریت رویدادهای شدید آب‌وهوایی
هوش مصنوعی: الگوریتم‌های هوش مصنوعی با تحلیل داده‌های عظیم، دقت پیش‌بینی توفان‌ها و سیل‌ها را افزایش دادند و به کاهش خسارات کمک کردند.
سیستم‌های هشدار زودهنگام: حسگرهای پیشرفته و اینترنت اشیا (IoT) برای هشدار سریع در برابر بلایایی مانند سیل و آتش‌سوزی به کار گرفته شدند.
سازگاری با تغییرات اقلیمی
کشاورزی هوشمند: فناوری‌هایی مانند کشاورزی دقیق با استفاده از پهپادها و حسگرهای خاک، بهره‌وری را در شرایط خشک‌سالی بهبود بخشیدند.
مهندسی ژنتیک: توسعه گیاهان مقاوم به گرما و خشکی (مانند گندم و برنج اصلاح‌شده با CRISPR) امنیت غذایی را تقویت کرد.
مدیریت آب: سیستم‌های تصفیه و نمک‌زدایی با انرژی خورشیدی، بحران کمبود آب را در مناطق خشک تسکین داد.
کاهش اثرات زیست‌محیطی
اقتصاد چرخشی: فناوری‌های بازیافت پیشرفته، زباله و آلودگی را کاهش دادند.
مصالح پایدار: موادی مانند بتون سبز و پلاستیک‌های زیست‌تخریب‌پذیر در ساخت‌وساز و بسته‌بندی رواج یافتند.
نظارت وآگاهی‌بخشی
ماهواره‌ها: سنجش از دور با ماهواره‌های پیشرفته، نظارت بر تغییرات اقلیمی را دقیق‌تر کرد.
بلاک‌چین: این فناوری با شفاف‌سازی زنجیره‌های تأمین، به کاهش ادعاهای جعلی زیست‌محیطی کمک کرد.
موانع پیش‌روی فناوری‌های نوین
با وجود این پیشرفت‌ها، موفقیت فناوری‌ها با چالش‌هایی جدی مواجه است:
هزینه بالا: اجرای فناوری‌هایی مانند ذخیره‌سازی کربن یا نمک‌زدایی برای کشورهای در حال توسعه مقرون‌ به‌ صرفه نیست.
دسترسی نابرابر: تمرکز فناوری‌های پیشرفته در کشورهای توسعه‌یافته، شکاف تکنولوژیک میان شمال و جنوب جهانی را عمیق‌تر می‌کند.
اثرات جانبی: استفاده گسترده از برخی راهکارها، مانند باتری‌ها، به استخراج ناپایدار مواد معدنی (مانند لیتیوم) و آسیب‌های زیست‌محیطی منجر می‌شود که هزینه‌های آن کمتر از سوخت‌های فسیلی نیست.
فناوری، مانند شمشیری دولبه، از سویی ابزاری قدرتمند برای کاهش اثرات تغییرات اقلیمی است و از سوی دیگر، نیازمند مدیریت دقیق برای جلوگیری از ایجاد مشکلات جدید. در سال 1403، در‌حالی‌که گرمایش زمین و بلایای طبیعی تهدیدی بی‌سابقه برای حیات ایجاد کرده‌اند، نوآوری‌های فناورانه امیدی برای آینده به ارمغان آورده‌اند. با این حال، بدون همکاری بین‌المللی مؤثر و رفع موانع اقتصادی و زیست‌محیطی، این راهکارها نمی‌توانند به‌تنهایی بحران اقلیم را مهار کنند.