بزرگنمايي:

پیام فارس - اطلاعات /متن پیش رو در اطلاعات منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
سید محمدکاظم سجادپور| با پایان یافتن سال میلادی 2024 و آغاز سال نوین در 12 دی ماه 1403، تقریباً تمام محافل رسانه‌ای و موسسات تحقیقاتی در سراسر جهان به ارزیابی جهان در سال گذشته و چشم‌انداز 2025 (دی1403 تا دی 1404)، می‌پردازند. رهبران کشورهای مختلف پیام‌های شادباشی صادر می‌کنند و ابراز امیدواری می‌نمایند که سختی‌های 2024 را پشت سرگذاشته و برای سال 2025 آرزوی بهبودی می‌کنند. 
اما واقعاً چگونه می‌توان سال 2024 را ارزیابی نمود و چگونه می‌توان زمینه‌های سال 2025 را ترسیم کرد؟ بی‌تردید نمی‌توان به همه رخدادها و تحولات پرداخت، بلکه باید تصویری کلان برداشت و در عین حال باید درنظر داشت که ارزیابی 2024 و پیش‌بینی 2025 به صورت‌های گوناگونی انجام می‌گیرد.
تقریباً همه سازمان‌های بین‌المللی گزارش‌های نسبتاً دقیق و قابل اعتنا از حوزه‌های تخصصی خود ارائه می‌دهند. به عنوان مثال بانک جهانی، گزارشی جدی در مورد شرایط اقتصاد جهانی 2024 منتشر ساخته است. سازمان‌های بین‌المللی تخصصی دیگر برهمین منوال، گزارش‌های تحقیقاتی در مورد ارزیابی متمرکز و کارشناسانه از حوزه خود منتشر کرده‌اند. این حوزه‌ها از وضعیت مهاجرت تا وضعیت بهداشت و شرایط غذا در جهان را فرا می‌گیرد. موسسات پژوهشی و اندیشکده‌های روابط بین‌المللی نیز در حوزه‌ فعال بوده که یکی از قابل‌توجه‌ترین آنها، پادکست شورای روابط خارجی است. حتی باید افزود که برخی از اندیشکده‌ها به ابعاد بسیار خاصی از حوزه روابط بین‌المللی پرداخته‌اند. 
به عنوان مثال انجمن آسیا، گزارشی در خور توجه با استفاده از نظرات چندین کارشناس در حوزه چین در 2025 منتشر ساخته است. گزارش بانک بی ان پی در مورد شرایط اقتصادی جهانی، مخصوصاً کشورهای توسعه یافته جدی می‌باشد. اما ورای این گزارش‌ها، یک عکسبرداری و تصویربرداری از روابط بین‌المللی مورد نیاز است که کلان روندها را روشن کند. در این گرته‌برداری از پیچیدگی‌های روابط بین‌المللی سه کلان مفهوم و کلان روند در ارزیابی 2024 و چشم‌انداز 2025 جلب توجه می‌کند: «فروریختگی‌ها»، «برآمدگی‌ها» و «شگفتی‌ها».
سال 2024 سال فروریختگی‌ها بود. فروریختگی‌هایی که ابعاد مختلف متنوعی از زندگی بین‌المللی را در بر می‌گرفت. برجسته‌ترین آنها، فروریختگی نظام ارزشی و هنجاری مجموعه غرب در حمایت از حقوق بشر بود. غرب هنجاری و مخصوصاً ایالات متحده، با جلوگیری از صدور قطعنامه‌های شورای امنیت در ایجاد آتش بس در غزه، حمایت همه جانبه از رژیم صهیونیستی، بی‌تفاوتی نسبت به سرنوشت فلسطینی‌ها و مردم خاورمیانه، فروریختگی سامانه ارزشی و هنجاری خود را رقم زد. سال 2024 سال بی‌اعتنائی بایدن و دولت او نسبت به حقوق فلسطینی‌ها بود. فروریختگی‌ هنجاری، در انتخابات آمریکا نیز نمود پیدا کرد؛فردی که براساس قوانین آمریکا، مجرم شناخته شده بود و سیاهه‌ای از انواع و اقسام جرائم جنسی، مالیاتی و اداری را درکارنامه خود داشت و قرار بود به زندان رود،‌ سر از کاخ ریاست جمهوری در آورد.
این درحالی بود که خصائل و ویژگی‌های اخلاقی او بر کسی پوشیده نبود، این فروریختگی اخلاقی شگفتی‌های فراوانی به همراه داشت و خواهد داشت. فروریختگی کابینه‌ها در گوشه و کنار جهان نیز جلب توجه کرد. از فروریختگی بسیار عجیب دولت در کره جنوبی و انحلال پارلمان در فرانسه و آلمان و مهم‌ترین فروریختگی همه جانبه در خاورمیانه رخ داد و آن فروریختگی و سقوط برق آسای دولت سوریه بودکه بی‌تردید مهم‌ترین فروریختگی و زلزله‌سیاسی در این منطقه از جهان است. فروریختگی‌ها بسیار متعددتر از این مواردند. اما آنچه ذکر شد برجسته‌ترین‌اند.
 فروریختگی‌ها با برآمدگی‌های رنگارنگ همراه بود. در سال 2024 در حدود 80 کشور انتخابات برگزار شد و نیروهای جدیدی بعضاً بعد از سال‌ها به قدرت رسیدند و دوباره برآمدند. آنچه که این برآمدگی‌ها جلب توجه می‌کند، دو پدیده مهم و موثر در روابط بین‌المللی است یکی برآمدن راست‌گرایان به عنوان نه فقط یک نیروی موثر در عرصه‌های ملی است، بلکه اتحادیه نانوشته‌ای از راست‌گرایان در سطح جهانی قابل مشاهده می‌باشد.
برآمدن راست جهانی، مسیر تحولات 2024 را دگرگون ساخت و در سالی که در پیش است ائتلاف جهانی راست، احتمالاً برآمده‌تر و شگفتی سازتر خواهد شد. پدیده دوم که از ماهیت متفاوت ولی موثری برخوردار است، برآمدگی هوش مصنوعی و تأثیر شگفت‌انگیز آن در همه عرصه‌های زندگی بشری من جمله سیاست در روابط بین‌المللی است. تکنولوژی در بعد کلان خود و هوش مصنوعی در بعد اختصاصی و ویژه خود، همه عرصه‌های کنش و واکنش بشری را دگرگون ساخته است که برچسته‌ترین آنها، کنش و واکنش‌های خصمانه یعنی جنگ می‌باشد. 
حضور هوش مصنوعی در جنگ‌هایی که در سال‌های 2024 در نقاط مختلف جهان در جریان بود، مخصوصاً در جنگ رژیم صهیونیستی علیه مردم منطقه، نشانگر از برآمدگی این بعد از تکنولوژی در روابط بین‌المللی است.فروریختگی‌ها و برآمدگی‌ها، به خلق شگفتی‌ها منجر شد و خواهد شد اما شاید مهم‌ترین شگفتی آفرینی شخص ترامپ باشد. او ایده‌های کم و بیش روشنی ولی شخصیتی عمیقاً ناپایدار دارد سیاست‌های اعلامی او و مجموعه رفتاری او، در داخل و خارج آمد شگفتی آفرین خواهد بود.پرونده‌هایی چون جنگ اوکراین و رابطه شخصی او با پوتین، جنگ خاورمیانه و رابطه عمیقاً فردی او با نتانیاهو، پرونده سوریه در پیشینه او با اردوغان و البته مهم‌ترین موضوع سیاست خارجی آمریکا یعنی چین و جنگ تجاری با آن کشور، متضمن شگفتی‌هائی خواهد بود.
اما این اشتباه خواهد بود که فکر کنیم سال 2025، صرفاً با شگفتی‌ قابل شناسائی است. روابط بین‌المللی در سال 2025، بعد معمولی و روزمره خود را نیز خواهد داشت. بدین معنی که کشورها، در تعامل دوستانه با یکدیگر خواهند بود.
اجلاس‌های چندجانبه رسمی و غیررسمی برگزار خواهد شد که از مهم‌ترین آنها، داووس در ژانویه در سوئیس، اجلاس رهبران گروه هفت در کانادا، اجلاس رهبران ناتو در ژوئن، اجلاس اقیانوس‌های سازمان ملل در پاریس، اجلاس کاپ سی محیط زیست در برزیل و اجلاس گروه 20 در ژوهانبورگ خواهد بود. در همه این اجلاس مسائل جهانی که ریشه در قبل از 2024 داشته، در 2025 نیز مطرح خواهند شد. جنوب جهانی عرضه اندام بیشتری خواهد کرد. محیط زیست و تغییرات آب و هوائی چالشی فراگیر و بین‌المللی باقی خواهد بود. ولی هر چه هست روابط بین‌المللی روز به روز پیچیده‌تر از گذشته می‌شود و نمی‌ توان با قالب‌های سنتی و کهن به جهان پرتلاطم امروز نگریست.