بزرگنمايي:

پیام فارس - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
بسیاری از مسائل مهم -از جمله سرنوشت اوکراین- در پایان اولین رویارویی اروپا با دولت عجول و عصبانی ترامپ نامشخص باقی ماند. اما یک‌چیز واضح بود: به نظر می‌رسد یک رخنه یا شکاف تاریخی در اتحاد غرب در حال باز شدن است. پس از سه‌سال جنگ که وحدت جدیدی را در ناتو ایجاد کرد، دولت ترامپ به‌صراحت اعلام کرد که قصد دارد توجه خود را به جای دیگری متمرکز کند: در آسیا، آمریکای لاتین، قطب شمال و هر جایی که رئیس‌جمهور آمریکا معتقد است کشورش می‌تواند به حقوق معدنی حیاتی دست یابد.
«دیوید سنگر» و «استیون ارلانگر» در گزارش 16فوریه در نیویورک‌تایمز نوشتند، مقامات اروپایی پس از دیدار با وزیر دفاع آمریکا «پیت هگزث» گفتند که اکنون انتظار دارند ده‌‌‌ها‌ هزار نیروی آمریکایی از اروپا خارج شوند؛ اما تنها پرسش این است که چه تعداد و با چه سرعتی؟
اروپایی‌ها می‌ترسند در مذاکرات رو در رو که احتمالا به‌زودی بین ترامپ و پوتین برگزار خواهد شد، رئیس‌جمهور آمریکا با شرایطی موافقت کند که در نهایت می‌تواند مسکو را در موقعیتی قرار دهد که صاحب یک‌پنجم اوکراین شود و آماده شود تا بقیه اوکراین را در چند سال آینده بگیرد. آنها معتقدند هدف نهایی پوتین از هم پاشاندن ناتو است. این ترس‌‌‌ها صبح شنبه (27بهمن) در صحنه کنفرانس امنیتی مونیخ، زمانی که ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌‌‌جمهور اوکراین اعلام کرد که «اوکراین هرگز معاملاتی را که پشت سر ما انجام می‌شود، نمی‌‌‌پذیرد» ابراز شد. او سپس با حالتی خوش‌بینانه خواستار ایجاد «ارتش اروپا» شد؛ ارتشی که شامل نیروهای اوکراینی است که در سه‌سال اخیر سخت آبدیده شده و آماده نبردند. او در اصل از یک جایگزین نظامی برای ناتو دفاع می‌کرد؛ نیرویی که بدون نفوذ یا کنترل نظامی ایالات‌متحده تصمیمات خود را می‌گیرد.
به نوشته «سنگر-ارلانگر»، گزارشگران نیویورک‌تایمز، زلنسکی پیش‌بینی کرد که پوتین به‌زودی ترامپ را خواهد فریفت و این گمانه‌زنی را مطرح کرد که رهبر روسیه، رئیس‌جمهور جدید آمریکا را به جشن هشتادمین سالگرد شکست آلمان نازی دعوت خواهد کرد. رئیس‌جمهور اوکراین در جمع دیپلمات‌‌‌های اروپایی و مقامات دفاعی و اطلاعاتی اروپایی گفت: «پوتین تلاش خواهد کرد تا رئیس‌‌‌جمهور ایالات‌متحده را در 9مه ‌امسال در میدان سرخ ایستاده ببیند، البته نه به‌‌‌عنوان یک رهبر محترم، بلکه به‌عنوان پشتوانه‌‌‌ای برای عملکرد خود.» اهمیت این سخن در آن است که «جی دی ونس»، معاون رئیس‌جمهور ایالات‌متحده، بعدازظهر پنج‌شنبه (25بهمن) از یک اردوگاه کار اجباری بازدید کرد. همزمان او و ایلان ماسک از حزب راست‌گرای افراطی «آلترناتیو برای آلمان» (AfD) حمایت کرده‌اند که اسباب اعتراض اولاف شولتز، صدراعظم آلمان شد («دنیای‌اقتصاد» در گزارش «نازیسم! دیگر هرگز» در تاریخ 29بهمن 1403 به این مساله پرداخته بود).
زلنسکی پشت درهای بسته، در هفته گذشته نوع دیگری از رویارویی را با مقامات دولت ترامپ تجربه کرد. به گفته مقام‌های اروپایی، زلنسکی پس از ملاقات با «اسکات بِسِنت»، وزیر خزانه‌‌‌داری آمریکا در کی‌یف، پایتخت اوکراین، پیشنهاد فوق‌‌‌العاده‌‌ خود مبنی بر اعطای 50‌درصد سود به ایالات‌متحده از تمام منابع معدنی اوکراین، از جمله گرافیت، لیتیوم و اورانیوم را در راستای حمایت‌‌‌های گذشته و آینده این کشور از جنگ رد کرد. خود زلنسکی پس از ملاقات با ونس به مذاکرات پرتنش مونیخ اشاره و از این مساله شکایت کرد که پیشنهاد دولت ترامپ شامل هیچ تضمین امنیتی برای اوکراین (در صورت اقدام دوباره روسیه برای تهاجمی دیگر) نیست. او گفت: «وقتی تضمین‌‌‌های امنیتی روشن باشد، می‌‌‌توانیم نحوه توزیع سود را در نظر بگیریم.» تضمین امنیتی بسیار مهم است؛ زیرا اوکراینی‌‌‌ها معتقدند که ایالات‌متحده و بریتانیا به تعهدات خود برای محافظت از این کشور بر اساس توافق‌نامه‌‌‌ای که در پایان جنگ سرد امضا شد، (یعنی زمانی که اوکراین از سلاح‌‌‌های هسته‌‌‌ای روسیه در خاک خود صرف‌نظر کرد) عمل نکردند. اما دیپلمات‌‌‌های اروپایی از این گلایه داشتند که مذاکرات بوی استعمارگری می‌‌‌داد.
گوش دادن به بحث‌ها در کنفرانس امنیتی مونیخ در چند روز گذشته، و گفت‌وگوهای صریح‌تر در هنگام شام و در راهروها، شاهدی است از اینکه روابط در بحران و سردرگمی به سر می‌برد. ژوئیه گذشته بود که متحدان ناتو برای هفتادوپنجمین سالگرد بزرگ‌ترین و موفق‌ترین اتحاد نظامی جهان در واشنگتن گرد هم آمدند. درحالی‌که مقامات می‌‌‌دانستند انتخاب مجدد ترامپ این ائتلاف (ناتو) را تحت فشار قرار می‌دهد، اما از شدت و سرعت تلاش‌‌‌ها متحیر شده‌‌‌اند. سناتور «جین شاهین»، دموکرات از نیوهمپشایر با اشاره به وزیر دفاع و معاون رئیس‌جمهور در دولت اول ترامپ گفت: «سخنرانی‌ای را که ژنرال متیس و مایک پنس در اولین حضورشان در سال 2017 در اینجا ایراد کردند، مقایسه کنید. آنها مملو از اطمینان‌خاطر و بحث در مورد این بودند که متحدان با هم می‌توانند کارهای زیادی انجام دهند. بعد به پیت هگزت و جی دی ونس گوش دهید. این احساس به آدمی دست می‌دهد که هدف آنها ایجاد تفرقه است.»
زمانی که «کیت کلوگ»، فرستاده ویژه ترامپ در امور اوکراین، روز شنبه (27 بهمن) در مونیخ صحبت کرد، به صراحت اعلام کرد که اروپا بر سر میز مذاکره نخواهد بود. او مذاکره‌ای بین روسیه و اوکراین را متصور شد که در آن ایالات متحده نقش «میانجی» را بازی می‌کند. این عدم‌اطمینان در مورد چگونگی انجام این مذاکرات است - و اینکه آیا اروپایی‌ها می‌توانند روی ایالات متحده برای دفاع از آنها حساب کنند، درصورتی‌که روسیه سعی کند بعدتر کشورهای کوچک‌تر ناتو را انتخاب کند - که باعث نگرانی اروپا می‌شود. اما همچنین واضح است که دولت ترامپ هنوز برنامه مشخصی برای اوکراین ندارد. «داگلاس لوت» که در پست‌‌‌های ارشد امنیت ملی به روسای جمهور دموکرات و جمهوری‌خواه خدمت می‌‌‌کرد، می‌گوید: «برای کسانی که به دنبال استراتژی ترامپ در مورد اوکراین هستند، می‌گویم: استراحت کنید. هیچ استراتژی‌ای وجود ندارد.»
«ژان نوئل بارو» وزیر امور خارجه فرانسه روز یکشنبه (28 بهمن) در مصاحبه‌ای با «فرانس اینتر رادیو» گفت: «با این حال، امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه از «کشورهای اصلی و مهم اروپایی» خواسته است تا روز دوشنبه 29بهمن برای بحث در مورد جنگ در اوکراین و امنیت اروپا به پاریس بیایند.» کاخ الیزه روز یکشنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد که این نشست غیررسمی خواهد بود و سران دولت‌های آلمان، بریتانیا، ایتالیا، لهستان، اسپانیا، هلند و دانمارک در آن شرکت خواهند کرد. روسای شورای اروپا و کمیسیون اروپا و همچنین رئیس ناتو نیز شرکت خواهند کرد. انتظار این بود که «کر استارمر»، نخست‌‌‌وزیر بریتانیا هم در این نشست حضور یابد. او گفت که این «لحظه‌‌‌ای است که یک‌بار در یک نسل برای امنیت ملی ما اتفاق می‌‌‌افتد» و واضح است که اروپا باید نقش بیشتری در ناتو داشته باشد.
ائتلاف غرب پیش از این بحران‌های زیادی را پشت سر گذاشته است، از جمله در دهه1950، زمانی که رئیس‌جمهور «دوایت دی. آیزنهاور» با وعده کاهش هزینه‌های جنگ سرد انتخاب شد و نیروهای آمریکایی در اروپا را عقب کشید و سلاح‌های هسته‌ای را جایگزین آنها کرد تا اتحاد جماهیر شوروی را در تنگنا قرار دهد. برخی پیش‌بینی می‌کنند که اقدام مشابهی از سوی ترامپ در ماه‌‌‌های آینده انجام شود مثل کاهش شدید نیروی انسانی، اما در عین حال، حفظ زرادخانه سلاح‌‌‌های هسته‌‌‌ای در این قاره. برای بسیاری در مونیخ، چند هفته گذشته باعث شده است اروپایی‌ها دچار دستپاچگی شوند و بخش زیادی از وحدت ایجادشده در سه‌سال گذشته در ارائه تسلیحات، کمک و اطلاعات به اوکراین را از بین برده است. گسست میان اروپا با آمریکا سخت است؛ اما برای برخی مانند «نوربرت روتگن»، عضو پارلمان آلمان از اتحادیه دموکرات مسیحی (حزبی که انتظار می‌رود پس از انتخابات هفته آینده دولت بعدی را اداره کند) زمان آن رسیده که اروپایی‌ها به سمت شناسایی این مساله بروند که جهان تغییر کرده است. او گفت: «این یک واقعیت جدید است؛ گسست از سیاست سنتی اروپایی آمریکا که امنیت در اروپا یک نفع ملی واقعی ایالات متحده است. اما این دولت آن را در زمره منافع اولیه ایالات متحده نمی‌داند و این یک تغییر اساسی است.» 
او به‌ویژه به سخنرانی روز جمعه ونس (26 بهمن) اشاره کرد. در این سخنان هیچ صحبتی از پیوندهای مشترک یا طرحی برای اوکراین یا اهداف مذاکره صلح وجود نداشت. در عوض، ونس به‌دلیل محدود کردن قدرت راست‌افراطی در اروپا به دموکراسی اروپایی حمله کرد. روتگن گفت: «روح سخنرانی ونس خصومت بود و بس.» سرعت استقبال از پوتین، حاضران در مونیخ را هم شوکه کرد. در سال‌های بایدن، استراتژی مشترک همانا منزوی کردن رهبر روسیه بود. اما وقتی ترامپ با پوتین تماس تلفنی 90دقیقه‌‌‌ای بدون مشورت قبلی با متحدانش داشت، این رویکرد را کنار گذاشت. ونس نیز بر این ظن افزود. به نوشته گزارشگران نیویورک‌تایمز، احزابی که او در سفرش به اروپا به حضور پذیرفت، همان احزاب راست افراطی هستند که پوتین از آنها استقبال می‌کند. این احزاب همان‌هایی هستند روایت پوتین را از ناتوی تهاجمی (که به حوزه نفوذ گسترده‌‌‌تر روسیه تجاوز می‌کند)، می‌‌‌پذیرند.
آیا ترامپ به پوتین امتیاز می‌دهد؟
ولادیمیر پوتین در آستانه مذاکرات مهم آمریکا و روسیه که امروز سه‌شنبه (30بهمن) در عربستان سعودی درباره پایان دادن به جنگ اوکراین برگزار می‌شود اعتماد به نفس بالایی دارد. دولت ترامپ به انزوای بین‌المللی رئیس‌‌‌جمهور روسیه پایان داده، وحدت غرب را در مورد جنگ اوکراین در هم شکسته و در مورد اینکه ایالات متحده تا چه حد برای دفاع از اروپا پیش خواهد رفت، تردید ایجاد کرده است. همه اینها نشان‌‌‌دهنده تغییری خیره‌‌‌کننده به سمت پوتین و دور شدن از متحدان سنتی آمریکاست. 
«استفن کالیسون» در گزارش دیروز دوشنبه در سی‌‌‌ان‌‌‌ان نوشت، با انبوهی از اظهارات متناقض در اولین حملات خود به اروپا، دستیاران ترامپ به این نگرانی دامن زده‌اند که رئیس‌جمهور ایالات متحده تقریبا از هر توافقی با پوتین استقبال می‌کند؛ حتی اگر این توافق برای اوکراین و قاره‌ای که مرزهایش دوباره با توسعه طلبی روسیه تهدید می‌شود، بد باشد. پیشنهادها مبنی بر اینکه ایالات متحده دوستان اروپایی خود را از مذاکرات صلح درباره اوکراین کنار می‌‌‌گذارد، زنگ خطر را در پایتخت‌‌‌های قاره سبز به صدا درآورده است و همین باعث شد دیروز دوشنبه فرانسه رهبران مهم اروپا را برای یک نشست اضطراری به پاریس دعوت کند. ترامپ همچنین این نگرانی را برانگیخته است که خود اوکراین هم بخشی از مذاکراتی که برای بقایش به‌عنوان یک کشور حیاتی است حضور نخواهد داشت. رئیس‌جمهور روز یکشنبه (28 بهمن) چشم‌انداز دیدار با پوتین را «خیلی زود» دانست. او به خبرنگاران در فلوریدا گفت: «ما در حال حرکت هستیم. ما در تلاش برای به‌دست آوردن صلح با روسیه و اوکراین هستیم و به شدت روی آن کار می‌کنیم.» پس از اینکه ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین در برنامه «ملاقات با مطبوعات» (Meet the Press) شبکه «ان‌‌‌بی‌‌‌سی» هشدار داد که «هرگز هیچ تصمیمی بین ایالات متحده و روسیه در مورد اوکراین را نمی‌پذیرد»، ترامپ اطمینان مبهمی داد که او را «در این امر دخالت خواهد داد.»
«مارکو روبیو» وزیر امور خارجه، «مایک والتز» مشاور امنیت ملی و «استیو ویتکاف» نماینده خاورمیانه، در رأس هیات آمریکایی برای گفت‌وگو به میزبانی سعودی‌‌‌ها که با مسکو و تیم ترامپ روابطی دوستانه دارند، به عربستان رفتند. روبیو این دیدار را در ادامه تماس تلفنی ترامپ با پوتین در هفته گذشته عنوان کرد. او روز یکشنبه در برنامه «Face the Nation» شبکه «سی‌‌‌بی‌‌‌اس» گفت: «روزها و هفته‌های آینده مشخص خواهد کرد که آیا این مذاکرات جدی است یا خیر؟ در نهایت، یک تماس تلفنی باعث صلح نمی‌شود. یک تماس تلفنی، جنگی به این پیچیدگی را حل نمی‌کند.»
روبیو همچنین با اظهارات کیت کلوگ، نماینده ترامپ در امور اوکراین که روز شنبه گفت کی‌یف در مذاکرات صلح شرکت نخواهد کرد و اروپا هم نخواهد بود، مخالفت کرد. روبیو گفت: «اگر مذاکرات واقعی باشد - و ما هنوز به آنجا نرسیده‌‌‌ایم - اما اگر قرار باشد این اتفاق بیفتد، اوکراین باید درگیر شود؛ زیرا آنها هستند که مورد تهاجم قرار گرفته‌‌‌اند و اروپایی‌‌‌ها باید درگیر شوند؛ زیرا پوتین و روسیه را نیز تحریم کرده‌‌‌اند و آنها در این تلاش مشارکت داشته‌‌‌اند.» گزارشگر سی‌‌‌ان‌‌‌ان بر این باور است که اگرچه صداهای متفاوتی از دولت ترامپ به گوش می‌رسد، اما به نظر می‌رسد هنوز فضای قابل‌توجهی برای نقش‌آفرینی اوکراین و کشورهای اروپایی وجود دارد. 
این گزارشگر می‌افزاید حمله شدید معاون رئیس‌جمهور آمریکا به دموکراسی اروپایی نشانه واضحی است از اینکه دولت ترامپ قصد دامن زدن به بسیاری از جنبش‌‌‌های پوپولیستی را دارد که پژواک‌‌‌های تاریکی را در قاره‌‌‌ای که دو بار توسط جنگ در قرن بیستم ویران شده، برانگیخته است. هشدار صریح هگزت در بروکسل مبنی بر اینکه اروپایی‌ها باید «امنیت متعارف قاره را در اختیار بگیرند» نیز به‌طور گسترده به‌عنوان نشانه‌ای از ضدیت ترامپ با ناتو و چتر امنیتی آن تلقی شد. همه اینها همچون ریتم موسیقی به گوش پوتین است؛ زیرا نشان می‌دهد که وضعیت او به‌عنوان یک «مطرود» یا «منزوی» بین‌المللی به پایان رسیده است. شکاف‌هایی که ترامپ در داخل ناتو باز کرده است، یکی از مهم‌ترین اهداف سیاست خارجی روسیه را محقق می‌کند.

ترجمه محمد‌حسین باقی