بزرگنمايي:

پیام فارس - صبح نو /متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
انتشار خبر طرح «کلینیک ترک بی‌حجابی» توسط ستاد امر به معروف و نهی از منکر، در روزهای اخیر به موضوعی جنجالی در فضای مجازی و رسانه‌های کشور تبدیل شده است. این طرح با هدف ارائه خدمات مشاوره‌ای و روان‌شناختی به افراد درگیر چالش‌های حجاب، بخشی از رویکرد فرهنگی ستاد امر به معروف برای کاهش تنش‌های اجتماعی عنوان شد. بااین‌حال، انتخاب عنوان این طرح، انتقاداتی مبنی بر قضاوت‌محور بودن یا القای رویکردهای درمانی نسبت به مسأله حجاب برانگیخته است.

مددکاری به افراد بی‌حجاب!
 ماجرا از این قرار است که اخیرا مهری طالبی دارستانی، رئیس اداره زنان و خانواده ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان تهران از راه‌اندازی مراکزی تحت عنوان «کلینیک ترک بی‌حجابی» با هدف درمان علمی و روان‌شناختی بی‌حجابی به‌ویژه در میان نسل جوان و جوان و بانوان جویای هویت اجتماعی و اسلامی در سطح این استان خبر داده و گفته است: «این مراکز به‌عنوان بخشی از نقشه جامع راهبردی «زیست‌بوم غیرت، حیا، عفت، حجاب» با رویکرد فرهنگی نوین و با هدف ارائه خدمات روان‌شناختی، مشاوره‌ای و مددکاری به افرادی که تمایل به رعایت حجاب دارند و ممکن است به دلیل فشارهای اجتماعی یا تأثیرات محیطی در این زمینه دچار چالش شده باشند، ایجاد شده است.» این خبر واکنش‌های گسترده و متنوعی را برانگیخت و در میان افکار عمومی و کارشناسان، نظرات متفاوتی مطرح شد. از طرفی، برخی با دیده تمسخر به این طرح نگاه کردند و آن را نشان‌دهنده نوعی اجبار در امور شخصی دانستند و از سوی دیگر، مدافعان طرح تأکید داشتند که این اقدام رویکردی فرهنگی برای تعامل و اقناع اجتماعی است. برای بررسی دقیق‌تر این موضوع و تحلیل ابعاد مختلف آن، باید به خود طرح، اهداف اعلام‌ شده و واکنش‌های پیرامون آن پرداخت.
میرشمسی: نام کلینیک نگاه بیمارگونه به افرادی که درگیر بی‌حجابی شده‌اند، نیست
محمدرضا میرشمسی، معاون امور اجتماعی ستاد امر به معروف و نهی از منکر نیز در این رابطه به اظهار نظر پرداخت و توضیح داد: «در راستای دغدغه جناب رئیس‌جمهور درباره مسائل مربوط به گشت ارشاد و تأکید آقای پزشکیان مبنی بر اینکه باید در این زمینه، کار فرهنگی انجام شود و امروز هم مجددا تأکید کردند که مسأله حجاب قطعا یک موضوع تربیتی است، اخیرا محافلی برای ارائه آموزش به کسانی که تمایل دارند بی‌حجابی را کنار بگذارند، دایر شده است. البته تأسیس این محافل، دلایل دیگری هم داشت، از جمله اینکه برخی خانواده‌ها که فرزندشان درگیر این مسأله شده بودند، به ما مراجعه می‌کردند یا تماس می‌گرفتند و ابراز نگرانی می‌کردند که خانواده‌هایشان در حال ازهم‌پاشیدگی است.»
وی افزود: «خود کسانی که درگیر بی‌حجابی شده و ناخواسته نقض قانون کرده و درگیر این حرام شرعی شده بودند نیز با ستاد امر به معروف تماس می‌گرفتند و از ما راهکار می‌خواستند. آن‌ها دلایل مختلفی را برای درگیر شدن به بی‌حجابی مطرح می‌کردند، از جمله اینکه می‌گفتند به صورت ناخواسته با موج رسانه‌ای که دشمن علیه حجاب و عفاف ایجاد کرده است، همراه شده بودند. 
آن‌ها همچنین می‌گفتند به دلیل حفظ حجاب، توسط برخی دوستان و هم‌سالان خود تمسخر می‌شدند و برخی از آن‌ها نیز ترس محرومیت از شغل داشتند، زیرا متأسفانه بعضی کارفرمایان بخش خصوصی به خانم‌ها تأکید می‌کنند که باید در محیط کار کشف حجاب کنید؛ این دغدغه‌های مطرح‌ شده توسط افرادی که خودشان هم تمایل داشتند که بی‌حجابی را کنار بگذارند، از دیگر دلایل راه‌اندازی 
این محافل بود.»
میرشمسی همچنین با بیان اینکه به نظر می‌رسد استفاده از عنوان «محفل» به‌ جای «کلینیک» برای این مراکز بهتر است، افزود: «استفاده از واژه «کلینیک» به هیچ‌وجه به معنای داشتن نگاه بیمارگونه به افرادی که درگیر بی‌حجابی شده‌اند، نیست و هیچ‌گاه چنین رویکردی در ستاد وجود نداشته است. بلکه از نظر ستاد امر به معروف و نهی از منکر، این افراد کسانی هستند که به هر دلیلی در گذشته قانون را رعایت نکرده‌اند و حالا با حضور در محافل فرهنگی ما و صحبت‌هایی که با آن‌ها می‌شود، توجیه می‌شوند که بهتر است حجاب را رعایت کنند.»
یک نام اشتباه برای یک ایده جدید
با این وجود، انتشار خبر این طرح با عنوان «کلینیک ترک بی‌حجابی» باعث ایجاد واکنش‌های تند و گسترده‌ای در فضای مجازی شد. برخی از منتقدان معتقدند که استفاده از عبارت «ترک بی‌حجابی» نشان‌دهنده قضاوت و فشار بر افراد است و می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد. این منتقدان بر این باورند که چنین نام‌گذاری‌هایی باعث حساسیت بیشتر جامعه نسبت به موضوع می‌شود و احساسات منفی را در میان مخاطبان برمی‌انگیزد. از سوی دیگر، استفاده از واژه «کلینیک» نیز مورد انتقاد قرار گرفت؛ چراکه این واژه در ذهن بسیاری با مفاهیم پزشکی و درمانی گره خورده و ممکن است به اشتباه القا کند که بی‌حجابی به‌عنوان نوعی بیماری یا اختلال در نظر گرفته شده است.
ههه هر سیاست جدید باید به کاهش تنش‌های اجتماعی و تقویت ارزش‌های فرهنگی کمک کند
با وجود این توضیحات، نکاتی وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. یکی از مهم‌ترین این نکات، ضرورت شفافیت بیشتر در ارائه اطلاعات مربوط به سازوکار اجرای این کلینیک‌ها است. به‌عنوان مثال، روشن نیست که مشاوران این طرح چگونه انتخاب شده‌اند، فرآیند مشاوره به چه صورت خواهد بود و چه معیارهایی برای ارزیابی موفقیت این برنامه در نظر گرفته شده است. این ابهامات می‌تواند باعث کاهش اعتماد عمومی به طرح شود و زمینه سوءاستفاده‌های احتمالی را فراهم کند. علاوه بر این، انتخاب نام‌های مناسب و غیرحساسیت‌زا نیز یکی از نکات کلیدی است که باید مورد توجه قرار گیرد. استفاده از عباراتی مانند «کلینیک ترک بی‌حجابی» می‌توانست با عناوین لطیف‌تر و فرهنگی‌تری جایگزین شود که باعث جلب نظر مثبت مخاطبان شود. همچنین، ستاد باید توجه داشته باشد که حساسیت موضوع حجاب و پوشش اسلامی در جامعه کنونی بسیار بالاست و هرگونه اقدام در این حوزه نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت هوشمندانه است. با وجود این چالش‌ها، باید اذعان کرد که رویکرد کلی ستاد امر به معروف در این ماجرا، نشان‌دهنده تلاش برای ایجاد فضایی فرهنگی‌تر در مواجهه با مسائل اجتماعی است. این تغییر رویکرد، اگر با شفافیت بیشتر و انتخاب استراتژی‌های بهتر همراه شود، می‌تواند زمینه‌ساز تحول در عرصه فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی باشد. در نهایت، موفقیت چنین طرح‌هایی به میزان توانایی آن‌ها در ایجاد ارتباط صمیمانه و احترام‌آمیز با مخاطبان بستگی دارد. اگر ستاد امر به معروف بتواند از تجارب این طرح درس بگیرد و گام‌های بعدی را با دقت و حساسیت بیشتری بردارد، می‌توان امیدوار بود که این نوع رویکردها به کاهش تنش‌های اجتماعی و تقویت ارزش‌های فرهنگی کمک کند.
یک پیشنهاد به ستاد امر به معروف برای اصلاح در ایده
طرح موضوع کلینیک ترک بی‌حجابی حتی اگر با نیت خیر انجام شده باشد -که آن را فرض می‌گیریم- اما تبدیل به ضد خود ایده شده و از همین جهت امکان اینکه حرکتی در جهت حل مسأله بی‌حجابی باشد بسیار پایین است.
در مواجهه با بی‌حجابی اساسا با چند رویکرد در سطح نیروهای سیاسی و اجتماعی مواجهیم. گروهی هستند که به دنبال عادی‌سازی بی‌حجابی هستند و پیشنهاد می‌کنند که باید از مسأله حجاب عبور کرد. این گروه علاوه بر اینکه واقعیت جامعه ایران را نادیده می‌گیرند و بخش‌های بزرگی از جامعه را کوچک می‌شمارند، در عمل حکم به عبور از یک قانون می‌دهند و منفعلانه بی‌طرفی نظام و حاکمیت را در موضوع بی‌حجابی تئوریزه می‌کنند. از نظر این گروه هیچ کاری انجام ندادن، بزرگ‌ترین کار است. در نقطه مقابل این گروه اما جریان‌هایی هستند که از مدل گشت ارشاد و برخوردهای خیابانی حمایت می‌کنند و متوجه نیستند که با این راهکار در نهایت حجاب را تبدیل به موضوعی امنیتی خواهند کرد که می‌تواند زمینه بروز چالش‌هایی برای کشور شود. این گروه از تاریخ به اندازه کافی عبرت نگرفته و برای جمهوری اسلامی نسخه‌های چالش‌آفرین تجویز می‌کنند. در مقابل این دو گروه اما گروهی دیگر هم با بی‌طرفی مخالف است هم با چالش‌آفرینی و در میانه این دو گرایش از «بازدارندگی» سخن می‌گوید که نماد رویکردش در لایحه حجاب و عفاف متجلی است. این رویکرد نسبت به بی‌حجابی، بی‌تفاوت نیست؛ اما گشت ارشاد را راهکار آن نمی‌داند و به ترکیبی از رفتارهای تبلیغی و بازدارنده معتقد است.
در چنین شرایطی طرح کلینیک ترک بی‌حجابی نوعی از نگاه تقلیل یافته گرایشی است که تنها راهکار را گشت ارشاد می‌دانست. این گرایش اکنون معتقد است که راهکار حجاب، فرهنگی و اجتماعی است و نباید با آن مواجهه صرفا خیابانی داشت؛ اما با وجود این تجدیدنظر، نوع ورود نهاد امر به معروف به موضوع دارای برخی اشکال‌های کلان است؛ چراکه اولا نام این نهاد به واسطه سابقه‌اش مخصوصا در دوران آقای گلپایگانی به اذهان جهت می‌دهد. از سوی دیگر مواضع سخنگوی جدید هم در امتداد همین جهت‌دهی است.
در کنار این موضوع، نوع ورود این نهاد به مسأله بی‌حجابی موجب گارد ذهنی جامعه می‌شود؛ چراکه طرف مقابل خود را شبه‌بیمار می‌داند و این دارای تفاوت‌های فراوانی با مبنای سنت تبلیغ و ارشاد است. سنت تبلیغی اسلام هرگز به طرف مقابل خود چنین نگاهی ندارد. تردیدی نیست که راهی که این نهاد تعریف کرده، راه صحیح و درست دعوت نیست و در نهایت به ضد خودش تبدیل می‌شود و امکان کارآمدی آن به پایین‌ترین حد می‌رسد. اینکه ستاد امر به معروف شروع به برگزاری دوره درباره حجاب کند، محصولات فرهنگی تولید و درباره حجاب با جوانان گفت‌وگو کند، حتما مسیر درست‌تر و دارای بازدهی بهتری است تا اینکه مستقیما از کلینیک ترک بی‌حجابی سخن گفته شود. از این جهت این ستاد می‌تواند خیرخواهی خود و تلاش برای کارآمد شدن تلاش‌ها را با اصلاحاتی در عنوان طرح خود تصحیح کند.