پیام فارس - پیام ما/ کرمان با 219، قزوین با 170.8، یزد با 150.4 و اصفهان با 143.4 مگاوات پیشتاز انرژی تجدیدپذیر هستند
ایران به‌عنوان یکی از 10 کشور اول انتشاردهنده گازهای گلخانه‌ای در جهان تعهد به کاهش چهار درصدی انتشار این گازها داده است. تعهدی که در آخرین سند تعهد ملی در معاهده پاریس داده شد. کشوری که چهارمین ذخایر بزرگ نفت و دومین تأمین‌کننده گاز طبیعی جهان را دارد، بار تأمین انرژی‌اش بر دوش سوخت‌های فسیلی بوده اما ناترازی در کنار کسری گاز، کشور را به سمت‌وسوی انرژی‌های پاک سوق داده است.
بازار
![]()
بنا به اعلام «محسن طرزطلب»، رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق، طبق پتانسیل‌سنجی ظرفیت‌های تجدیدپذیر در کشور، ظرفیت انرژی باد برای تولید برق بیش از 71 هزار مگاوات و ظرفیت استفاده از نور خورشید برای تولید برق در حدود 150 هزار مگاوات است.
گزارش آماری ماهانه انرژی‌های تجدیدپذیر که توسط ساتبا منتشر می شود، نشان می‌دهد تا پایان بهمن‌ماه 1403 کرمان با 219 مگاوات انرژی تجدیدپذیر در صدر استان‌های کشور قرار دارد و بعد از آن قزوین با 170.8 مگاوات، یزد با 150.4 مگاوات و اصفهان با 143.4 مگاوات انرژی تجدیدپذیر قرار دارند؛ میزان نیروگاهای نصب‌شده اما اختلاف فاحشی با ظرفیت این استان‌ها دارد.
استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در تولید برق در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است، به‌طوری‌که پیش‌بینی می‌شود تا سال 2040 تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر با تولید برق از زغال‌سنگ و گاز طبیعی برابر شود. در سال 2023 تقریباً 25 درصد از تولید برق آمریکا از منابع تجدیدپذیر بوده است. چین نیز در سال 2023 حدود 15 درصد از برق تولیدشده را از منابع تجدیدپذیر داشته است و عربستان سعودی نیز برنامه دارد تا سال 2030 میلادی سهم تولید برق از منابع تجدیدپذیر را به 60 درصد برساند. در مقابل، حدود یک درصد از برق تولیدی کشور از منابع تجدیدپذیر است. براساس آمار توانیر، واحدهای سیکل ترکیبی با 35 هزار و 802 مگاوات بیشترین سهم را در تولید برق کشور با 38.3 درصد دارا هستند.
واحدهای گازی با تولید 24 هزار و 392 مگاوات، 26.1 درصد از ظرفیت تولید برق را به خود اختصاص داده‌اند. واحدهای بخاری با 15 هزار و 802 مگاوات سهم 16.9 درصدی در تولید برق دارند. نیروگاه‌های برقابی با ظرفیت 12 هزار و 145 مگاوات و نیروگاه‌های اتمی با تولید یک‌هزار و 20 مگاوات به‌ترتیب 13 درصد و 1.1 درصد ظرفیت تولید برق کشور را به‌عهده دارند.
استان‌های پیشرو
آمار سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری برق نشان می‌دهد سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در کشورمان تا بهمن 1403 معادل یک‌هزار و 561 مگاوات بوده که شامل: 52درصد انرژی خورشیدی (810 مگاوات)، 24درصد بادی (376.3 مگاوات)، 15 درصد نیروگاه‌های انشعابی (239.5 مگاوات)، 7 درصد برقابی کوچک (104.1 مگاوات) و یک درصد زیست‌توده (22.13 مگاوات) و یک درصد نیروگاه‌های توربین انبساطی (9.6 مگاوات) می‌شود.
براساس گزارش ساتبا، تا بهمن‌ماه استان‌های پیش رو در نصب انرژی‌های تجدیدپذیر کرمان با 219 مگاوات، قزوین با 170.8 مگاوات، یزد با 150.4 مگاوات و اصفهان با 143.4 مگاوات و خراسان‌رضوی با 117.3 مگاوات انرژی تجدیدپذیر قرار دارند.
ایران به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خود از پتانسیل انرژی سبز بالایی برخوردار است. در دهه 1950 تا 2000، برقابی به‌سرعت درحال توسعه بود و 13 درصد به برق تولیدشده در کشور کمک می‌کرد. بااین‌حال، به‌دلیل شرایط خشکسالی اخیر، کشور مجبور شد برای منابع جدید تولید برق به‌سمت باد و خورشید برود.
استان‌های خورشیدی
ایران به‌طور متوسط سالانه 300 روز آفتابی دارد. DNI(تابش معمولی مستقیم) در ایران تا 5.5 کیلووات‌ساعت بر مترمربع در روز است. به‌خصوص، مناطق مرکزی و جنوبی کشور مستعد دریافت تابش خورشیدی بالای 5.2-5.4 کیلووات‌ساعت بر مترمربع در روز هستند.
اولین نیروگاه خورشیدی ایران با ظرفیت 250 کیلووات در سال 1387 در شیراز احداث شد و نیروگاه‌های فتوولتاییک ایران تا سال 1394 در مجموع ظرفیت کمتر از 5 مگاوات داشتند.
براساس آماری که توانیر از میانگین سالانه تابش خورشید از موقعیت نیروگاه‌های فعلی خورشیدی کشور منتشر کرده است، میانگین تابش خورشید در منطقه بیرجند (خراسان‌جنوبی) 600.28 کیلووات‌ساعت بر مترمربع است. بعد از آن بهترین موقعیت‌ها در شیراز (فارس) با 587 کیلووات‌ساعت بر مترمربع، مکران (کرمان) با 584.26 کیلووات‌ساعت بر مترمربع، بم (کرمان) با 582.98 کیلووات‌ساعت بر مترمربع و یزد با 548 کیلووات‌ساعت بر مترمربع قرار دارند.
بازدهی 20 تا 30 درصدی
گزینه دوم از انرژی‌های تجدیدپذیر که قابلیت پیاده‌سازی و کاربرد در نقاطی از ایران همانند منجیل، طارم و رودبار، سیستان‌وبلوچستان و منطقه خراسان و دریاهای آزاد را دارند، بهره‌گیری از سیستم تولید خرد برق از باد است. بازدهی تولید برق این توربین بسته به فناوری و مشخصات سایت بین 20 تا 30 درصد متغیر است که البته به کمتر از 20 نیز می‌رسد. در ایران اولین توربین‌های بادی در شهرهای شمالی رودبار و منجیل احداث شد. ظرفیت نصب‌شده نیروگاه‌های بادی کشور به 376 مگاوات رسیده و از ابتدای سال گذشته تا اواسط آبان 1403 انرژی تولیدی این نیروگاه‌ها بیش از 800 میلیون کیلووات‌ساعت بوده است.
راه‌اندازی نخستین مزرعه بادی ایران با توربین‌هایی ممکن شد که از کشور دانمارک وارد شدند. به‌مرور اما محققان و صنعتگران در دهه 90 به موفقیت در زمینه بومی‌سازی بیش از 70 درصد قطعات توربین بادی دست یافتند و سرانجام در مزرعه بادی «کهک» این تأسیسات بومی نصب شد.
*باد پرانرژی خواف
نقشه پتانسیل بادی ایران نشان می‌دهد بیشترین سرعت باد در بین نیروگاه‌های نصب‌شده در کشور در خواف با سرعت 8.5 تا 10.8 متر بر ثانیه است، بعد از آن سایت عون‌بن‌علی در تبریز با سرعت 8 متر بر ثانیه، کهک در قزوین با ظرفیت 6 تا8.5متر بر ثانیه و بعد از آن سایت‌های زابل و صوفی در سیستان‌وبلوچستان قرار دارند.
پتانسیل شناسایی‌شده در چهار استان یزد، کرمان، فارس و سیستان‌وبلوچستان بالغ‌بر 16 هزار مگاوات است
استان‌های با ظرفیت
«میترا غلامی»، مدیرکل دفتر پتانسیل‌سنجی و ارزیابی منابع انرژی ساتبا از استان‌های یزد، کرمان، فارس و سیستان‌وبلوچستان به‌عنوان پرپتانسیل‌ترین مناطق در حوزه انرژی خورشیدی نام می‌برد. به‌گفته غلامی پتانسیل شناسایی‌شده در این چهار استان بالغ‌بر 16 هزار مگاوات است. او استان سیستان‌وبلوچستان را از مستعدترین استان‌های کشور در حوزه پتانسیل بادی برشمرد و عنوان کرد: «این استان با داشتن نزدیک به هشت هزار مگاوات پتانسیل در حوزه انرژی بادی، دارای مناطق بادخیز وسیعی برای نصب توربین‌های بادی کلاس یک و دو است که نه‌تنها در کشور، بلکه در سطح جهان در این حوزه، مورد توجه قرار دارد.» ساتبا اولویت و سهم گزینه‌های انرژی را در هر استان برای معرفی به سرمایه‌گذاران مشخص کرده است.
طبق اطلاعات غلامی در استان سیستان‌وبلوچستان بالاترین سهم (برابر 26 درصد) مختص نیروگاه بادی با ظرفیت شناسایی‌شده هفت هزار و 820 است. بعد از انرژی خورشیدی (24 درصد)، و سپس گزینه‌های زیست‌توده و بهره‌وری در تولید (13 درصد) و همچنین ذخیره‌سازی و بهره‌وری در صنعت (12 درصد) در پله‌های بعدی توسعه انرژی در این استان هستند.
در کرمان و یزد و فارس اما بیشترین ظرفیت و سهم برای سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی دیده شده است. غلامی با اعلام اینکه ظرفیت پنج هزار و 725 مگاواتی در استان کرمان یکی از بالاترین ظرفیت‌های شناسایی‌شده در کشور است، افزود: انرژی خورشیدی با سهم حدود 40 درصد بالاترین اولویت را در این استان به خود اختصاص داده است و بعد از آن انرژی بادی (19 درصد)، ذخیره‌سازی انرژی (11،5 درصد)، زیست‌توده و بهره‌وری در تولید هر یک (10.5 درصد)، بهره‌وری در صنعت و برقابی هر یک (9 درصد) در رده‌های بعدی هستند.
به‌گفته مدیرکل دفتر پتانسیل‌سنجی و ارزیابی منابع انرژی ساتبا در استان یزد نیز سهم انرژی خورشیدی 30 درصد شناسایی شده است و پس از انرژی خورشیدی به‌ترتیب انرژی بادی (17 درصد)، زیست‌توده (14 درصد)، بهره‌وری در تولید (14 درصد)، بهره‌وری در صنعت و ذخیره‌سازی انرژی هر یک (12 درصد) در رده‌های بعدی گزینه‌های منتخب در این استان هستند. بنابه گفته او، در استان فارس نیز انرژی خورشیدی با سهم (27 درصد) درصد بالاترین اولویت را در این استان دارد. بعد از آن انرژی بادی (16 درصد)، برقابی کوچک (13 درصد)، زمین گرمایی (12 درصد) بهره‌وری در تولید و ذخیره‌سازی انرژی و بهره‌وری در صنعت هریک (11 درصد) و زیست‌توده (10 درصد) در رده‌های بعدی گزینه‌های منتخب قرار می‌گیرند.
سبد انرژی کشور دست سوخت‌های فسیلی است و ایران همچنان جزو 10 کشور اول تولیدکننده کربن؛ کشوری که به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خود از پتانسیل انرژی سبز بالایی برخوردار است و طبق گفته معاون وزیر نیرو امکان احداث 220 هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر؛ یعنی بیش از دو برابر نیروگاه‌های نصب‌شده در کشور که به 95 هزار مگاوات نمی‌رسند، امکان نصب تجدیدپذیرها وجود دارد.