چاپ

پیام فارس - به گزارش جماران؛ روزنامه جام جم نوشت: بررسی مواضع کشورهای عربی منطقه، به‌ویژه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در روزهای اخیر نشان از تغییر رویکرد و استراتژی این کشورهانسبت به ماهیت مذاکرات جاری ایران و آمریکا در مقایسه با مذاکرات برجامی سال‌های2013تا2015 دارد.
در آن دوره، کشورهای عربی مخالفت صریح خود را با هرگونه توافق هسته‌ای با ایران اعلام کردند، بر تداوم تحریم‌ها و فشار علیه ایران تأکید داشتند و با اتخاذ مواضع تند درصدد تحریک افکار عمومی منطقه علیه هرگونه مذاکره و توافقی بین دو کشور شدند اما با شروع مذاکره غیرمستقیم بین ایران و آمریکا در 12آوریل 2025، نگاهی به مواضع این کشورها نشان از حمایت محتاطانه و بعضا صریح آنها از جریان مذاکرات دارد و از تداوم مذاکرات برای دستیابی به توافقی که منجر به کاهش تنش‌ها شود حمایت کرده‌اند.
در این خصوص، بررسی نقش و رویکرد هر یک از این کشورها، به درک اهداف آنها از این تحولات کمک خواهد کرد.‌
از مخالفت تا حمایت با پررنگ‌تر شدن احتمال گفت‌وگو بین ایران و آمریکا، امارات متحده عربی از جمله کشورهایی بود که با انتقال پیام ایالات متحده به ایران در مارس 2025، درصدد ایفای نقش میانجیگری برآمد و انور قرقاش، دیپلمات برجسته اماراتی با حضور در تهران، نامه‌ ترامپ را به مقام معظم رهبری تحویل داد. اقدام امارات در انتقال پیام آمریکا به ایران از یک‌سو نشان‌دهنده روابط نزدیک این کشور با آمریکا به‌عنوان یکی از شرکای کلیدی امنیتی آمریکا در منطقه بود و از سوی دیگر نشان‌دهنده حفظ روابط دیپلماتیک این کشور با ایران علی‌رغم برخی تنش‌ها طی سال‌های اخیر بود. همچنین این موضوع نشان از تمایل امارات به حفظ روابط چندجانبه و کاهش تنش‌های منطقه‌ای دارد. پس از گام نخست این کشور در انتقال پیام به تهران، در گام بعدی عمان با در‌پیش‌گرفتن رویکرد تاریخی میانجیگرانه خود و به‌عنوان میزبان مذاکرات، نقش مهمی در تسهیل ارتباطات و مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در دور اول ایفا کرد. پیش‌تر نیز این کشور به‌عنوان پل ارتباطی دیپلماتیک بین تهران_ واشنگتن به پیشبرد گفت‌وگوها بین دو کشور کمک کرده بود.
در جریان مذاکرات برجامی، عربستان از مخالفان جدی مذاکرات و توافق هسته‌ای ایران و آمریکا به‌شمار می‌رفت اما در نتیجه تحولات رخ داده در منطقه به‌ویژه پس از7اکتبر2023 و تلاش این کشور درراستای پیشبرد دیپلماسی و مکانیسم‌های گفت‌وگو برای امنیت منطقه، وزارت امور خارجه عربستان با استقبال از میزبانی عمان در جریان مذاکرات ایران و آمریکا، بر حمایت عربستان از این تلاش‌ها و اتخاذ رویکرد گفت‌وگو به‌عنوان راهی برای پایان دادن به همه مناقشات منطقه‌ای و بین‌المللی تأکید و اعلام کرد که این کشور امیدوار است نتایج مذاکرات ایران و آمریکا به حمایت از اقدامات مشترک برای تقویت امنیت، ثبات و صلح در منطقه و جهان منجر شود.
همچنین سفر خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان به ایران و دیدار با مقامات عالی‌رتبه این کشور پیش از آغاز دور جدید مذاکرات تهران_ واشنگتن در رم، نشان‌دهنده تمایل این کشور درراستای هماهنگی‌های امنیتی و اعتمادسازی و مدیریت ریسک‌های منطقه‌ای از طریق گفت‌وگوست. در این میان، با توجه به فشارهای آمریکا علیه دولت شیاع السودانی برای قطع روابط تجاری و انرژی با ایران، عراق ازجمله کشورهایی است که بیشترین تأثیر را از نتایج مذاکرات ایران و آمریکا دریافت خواهد کرد و نتیجه مذاکرات نقش مهمی در ایجاد تعادل در روابط عراق با دو کشور در زمینه امنیتی و اقتصادی خواهد داشت. در همین خصوص، فؤاد حسین، وزیر خارجه این کشور در دیداری که با سعید خطیب‌زاده، معاون وزیر خارجه ایران در آنتالیا داشت از مذاکرات ایران و آمریکا در عمان استقبال و ابراز امیدواری کرد که این مذاکرات به نتایج مثبتی منجر شود که در تحقق ثبات در منطقه نقش داشته باشد.
علاوه بر این، شورای همکاری خلیج‌فارس نیز از میزبانی عمان برای مذاکرات استقبال کرد و جاسم محمدالبدیوی، دبیرکل این شورا ابراز امیدواری کرد که این مذاکرات سازنده، نتایج مثبتی به‌همراه داشته باشد و به گشودن افق‌های جدیدی برای همکاری‌های ایران و آمریکا منجر شود و در خدمت امنیت و ثبات منطقه باشد. علاوه بر کشورهای عربی منطقه، ترکیه نیز رویکرد مثبتی نسبت به مذاکرات بین دو کشور اتخاذ کرد و عراقچی، وزیر امور خارجه ایران در گفت‌وگوی تلفنی با هاکان فیدان، همتای ترکیه‌ای خود ضمن تبادل نظر درخصوص آخرین تحولات روابط دوجانبه و منطقه‌ای و بررسی روند مذاکرات، از رویکرد سازنده ترکیه در مذاکرات غیرمستقیم هسته‌ای قدردانی کرد. رویکرد مثبت این کشور نسبت به جریان مذاکرات، نشان از تمایل این کشور به ایفای نقش سازنده در دیپلماسی منطقه‌ای دارد و از سوی دیگر در تلاش است با اتخاذ چنین رویکردی، روابط متوازن خود با ایران و آمریکا را حفظ کند.
معجزه دیپلماسی همسایگی استقبال کشورهای عربی ازمذاکرات وتوافق احتمالی ایران وآمریکا،برخلاف واکنش‌هابه برجام به‌عوامل متعددی برمی‌گردد که در شرایط منطقه‌ای، سیاسی و اقتصادی ریشه دارد. کشورهای عربی، به‌ویژه اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس مانند عربستان سعودی، امارات و کویت در سال‌های اخیر به‌سمت کاهش تنش با ایران حرکت کرده‌اند. به‌عنوان مثال توافق ایران و عربستان در سال 1402 با میانجیگری چین، روابط دیپلماتیک دو کشور را احیا کرد. کشورهای عربی آگاه هستند که شکست مذاکرات می‌تواند به تشدید تنش‌ها منجر شود. به‌گفته برخی تحلیلگران، کشورهای عربی معتقدند هرگونه تنش نظامی می‌تواند منافع این کشورهای نفتی را نیز به‌خطر بیندازد. برخلاف مذاکرات برجام که برخی کشورهای عربی احساس می‌کردند از روند آن کنار گذاشته شده‌اند، درمذاکرات کنونی(مانند مذاکرات عمان و رم) این کشورها با مدیریت صحیح صورت گرفته در جریان روند گفت‌وگوها قرار گرفته‌اند. این رویه در ادامه مسیر دیپلماسی همسایگی است که در دولت سیزدهم در ارتباط با دولت‌های منطقه پیگیری شد.
علاوه براین کشورهای عربی مانند عربستان در سال‌های اخیر دیپلماسی فعال‌تری رادرپیش گرفته‌اند وبه‌جای تقابل، دنبال گفت‌وگو وحل‌وفصل سیاسی اختلافات هستند؛ چون به‌خوبی آگاه شده‌اند که هزینه تنش با ایران بسیار بالا خواهد بود و در نهایت نیز منافع چندانی برای آنها نخواهد داشت. بیانیه شورای همکاری خلیج‌فارس در حمایت از مذاکرات ایران و آمریکا نشان‌دهنده این تغییر رویکرد است که برمبنای اصول حسن همجواری و احترام به حاکمیت ملی کشورها استوار است.