پیام فارس - وطن امروز /متن پیش رو در وطن امروز منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
اوایل هفته، وقتی خبر سفر نتانیاهو به آمریکا و دیدار او با ترامپ منتشر شد، عمده تحلیلگران به این فکر می‌کردند که این سفر می‌تواند مرحله جدیدی از تشدید فشار بر ایران باشد. پس از ماجرای تحمیل آتش‌بس با غزه به نتانیاهو، ترامپ رویه‌ای همسوتر با نتانیاهو در پیش گرفت. از سرگیری جنایات در غزه، تداوم تجاوز در لبنان و این آخری، حمله نظامی مستمر به یمن، مجموعه‌ای از اقدامات مشترک ترامپ و نتانیاهو را پدیدار کرد.
به گزارش «وطن امروز»، در موضوع ایران نیز ترامپ با تمرکز بر تهدید ایران به حمله نظامی، نوع دیگری از انطباق راهبردی مواضع با رژیم صهیونیستی را نشان داده بود. بر همین اساس، وقتی خبر سفر نتانیاهو به آمریکا و دیدار با ترامپ منتشر شد، بسیاری با توجه به در پیش بودن مذاکرات آمریکا و ایران، این سفر را یک اقدام مشترک دیگر برای فشار مضاعف بر ایران و طرح مجدد تهدید حمله نظامی در صورت به نتیجه نرسیدن مذاکرات تلقی می‌کردند.
اما آنچه دوشنبه در اتاق بیضی کاخ سفید رخ داد، خلاف بیشتر پیش‌بینی‌ها درباره محتوای این دیدار بود. ترامپ در این دیدار و در حضور خبرنگاران، از مذاکرات سطح بالای نمایندگان ایران و آمریکا در روز شنبه خبر داد. او از احتمال توافق گفت و البته بار دیگر ایران را به حمله نظامی تهدید کرد.
بر اساس این گزارش، ترامپ در این دیدار اظهار داشت: ما در حال گفت‌وگوهای مستقیم با ایران هستیم. ما روز شنبه نشست بسیار بزرگی خواهیم داشت. همه موافق هستند که انجام یک توافق بر انجام امور بدیهی ارجحیت دارد و بدیهی است. امری نیست که من بخواهم از آن استفاده کنم. «ما وارد مرحله بسیار خطرناکی شده‌ایم».
ترامپ که در کنار بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل در اتاق بیضی کاخ سفید صحبت می‌کرد، گفت یک نشست بسیار بزرگ روز شنبه برگزار خواهد شد و این دیدار به صورت مستقیم و در سطح عالی برگزار می‌شود اما تاکید کرد تهران نمی‌تواند به سلاح هسته‌ای دست یابد.
رئیس‌جمهور آمریکا ادعا کرد: «ما روز شنبه ملاقاتی بسیار بزرگ و به صورت مستقیم با آنها خواهیم داشت. بعضی‌ها می‌گویند مذاکرات از طریق واسطه و با شراکت کشورهای دیگر خواهد بود، خیر! ما با آنها مستقیما در تماس هستیم. شاید بتوانیم به توافق برسیم که برای ایران توافق خیلی خوبی خواهد بود ولی فعلا قرار است روز شنبه در سطحی بسیار بالا با آنها ملاقات کنیم و ببینیم چه پیش می‌آید».
او ابراز خوش‌بینی کرد مذاکرات در متقاعد کردن ایران به دست کشیدن از برنامه هسته‌ای خود که تهران می‌گوید برای اهداف صلح‌آمیز است، موفقیت‌آمیز باشد. ترامپ تصریح کرد: «امیدوارم این گفت‌وگوها موفقیت‌آمیز باشد. از نظر من موفقیت این مذاکرات به نفع ایران خواهد بود. ما امیدواریم این اتفاق رخ دهد».
رئیس‌جمهور آمریکا با تکرار ادعاها و تهدیدات مدعی شد: «اگر مذاکرات با ایران موفقیت‌آمیز نباشد، فکر می‌کنم ایران در خطر بزرگی خواهد بود؛ خطر بسیار زیاد، چون آنها نمی‌توانند سلاح هسته‌ای داشته باشند. فرمول پیچیده‌ای نیست؛ ایران نمی‌تواند سلاح هسته‌ای داشته باشد، به همین سادگی. اکنون کشورهایی هستند که قدرت هسته‌ای شده‌اند که نباید می‌شدند و شاید بتوانیم با آنها هم بعدا مذاکره کنیم اما ایران نمی‌تواند سلاح هسته‌ای داشته باشد و اگر این مذاکرات موفقیت‌آمیز نباشد، به نظرم روز بدی برای آنها خواهد بود». ترامپ با بیان اینکه همه موافق هستند رسیدن به توافق بهتر از گزینه‌های دیگر است، گفت: «خواهیم دید چه چیزی ممکن است رخ دهد».
رئیس‌جمهور آمریکا در پاسخ به این سوال که اگر بخواهید بر سر یک توافق جدید با ایران مذاکره کنید، می‌توانید توضیح دهید چگونه این توافق بیشتر از برجام متفاوت است؟ گفت: واقعا نمی‌توانم این را بگویم توافق در دست مذاکره، متفاوت با برجام خواهد بود ولی توافقی قوی‌تری خواهد بود.
رئیس‌جمهوری آمریکا با بیان اینکه با نتانیاهو درباره ایران و مسائل تجاری میان آمریکا و اسرائیل گفت‌وگوی خوبی داشته است، تصریح کرد: «ما می‌خواهیم اسرائیل در هر توافقی درباره ایران مشارکت داشته باشد اما در عین حال به دنبال جلوگیری از هرگونه تنش و درگیری هستیم».
بازار
![]()
این قرار ما نبود
ادعای ترامپ درباره مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا در روز شنبه در حالی است که ایران پیش از این و توسط عباس عراقچی، وزیر امور خارجه تاکید کرده بود این مذاکرات به صورت غیرمستقیم انجام خواهد شد. با این حال اما تاکید ترامپ بر انجام مذاکره مستقیم، باعث ایجاد شائبه‌هایی شد. همین موضوع باعث شد دیروز عراقچی، توضیحات مفصلی درباره مذاکرات شنبه ارائه دهد؛ توضیحاتی هم درباره نحوه مذاکره نمایندگان ایران و آمریکا و هم درباره افراد مذاکره‌کننده. وی همچنین در این گفت‌وگو درباره مذاکرات آتی ایران و آمریکا در عمان گفت: مذاکرات همان‌طور که اعلام شد روز شنبه در عمان برگزار خواهد شد و غیرمستقیم خواهد بود. ما شیوه دیگری را برای مذاکره نمی‌پذیریم. مذاکره شکلش مهم نیست. آنچه اهمیت دارد موثر بودن یا نبودن و جدی بودن یا نبودن طرفین در مذاکرات است و اراده برای رسیدن به یک راه‌حل. این است که ملاک عمل است. وزیر امور خارجه اظهار داشت: شکل مورد نظر ما مذاکرات غیرمستقیم است. مذاکراتی که آنها بخواهند از طریق فشار و تهدید، اراده خودشان را تحمیل کنند، مذاکره نیست، بلکه دیکته کردن است و ما به این شیوه به هیچ‌وجه اعتقاد نداریم. شیوه غیرمستقیم بهتر می‌تواند یک مذاکره واقعی و منتج به نتیجه را تضمین کند و ما به این شیوه پیش خواهیم رفت. عراقچی درباره مذاکرات غیرمستقیم گفت: مذاکره غیرمستقیم اصلا چیز عجیبی نیست. در تاریخ روابط بین‌الملل به کرات اتفاق افتاده و کشورهایی هستند که به دلایل تاریخی، خصومت‌ها و هر دلیل دیگری حاضر به ملاقات نیستند. همین الان مذاکره بین روسیه و اوکراین غیرمستقیم و اتفاقا از طریق آمریکا دارد انجام می‌شود. در موضوع ما عمان واسطه است. ما به عمان به خاطر گذشته خوبی که داشتند اطمینان و اعتماد داریم. امیدواریم با اراده جدی طرف مقابل برای رسیدن به یک راه‌حل دیپلماتیک مواجه باشیم. عراقچی در ادامه برخی ادعاهای داخلی و خارجی مبنی بر اینکه در ابتدا مذاکرات غیرمستقیم است و سپس مستقیم می‌شود را رد و تاکید کرد: ما چنین قراری نگذاشتیم. وی ادامه داد: اگر اراده واقعی در طرف مقابل وجود داشته باشد، به نظرم این هدف دست‌یافتنی است. به شیوه آن هم ارتباطی ندارد؛ مستقیم یا غیرمستقیم. در حال حاضر ترجیح ما مذاکره غیرمستقیم است و قراری برای تبدیل به مستقیم نداریم، زیرا آن را برای اهداف مذاکره مفید نمی‌دانیم. عراقچی همچنین بیان داشت: اگر طرف مقابل اراده واقعی داشته باشد، از نظر ما توافق قابل حصول است. بنابراین توپ در زمین آمریکاست. اگر با اراده واقعی به عمان بیایند، حتما به نتیجه می‌رسیم. وی در واکنش به ادعاهایی مبنی بر پیش‌شرط آمریکا برای مذاکره هم تاکید کرد: هیچ پیش‌شرطی از نظر ما پذیرفتنی نیست و وجود هم ندارد. وزیر امور خارجه در پایان، درباره نمایندگان آمریکا و ایران در مذاکرات روز شنبه در عمان اظهار داشت از طرف آمریکا «ویتکاف» برای مذاکره می‌آید و از طرف ایران هم شخص خودش حضور دارد.
مذاکره درست مثل قبل
راهبرد ایران برای مذاکرات روز شنبه، مذاکرات غیرمستقیم است. البته این راهبردی نیست که ایران بتازگی اتخاذ کرده باشد.
در مذاکرات میان ایران و آمریکا طی 4 سال گذشته که بخش عمده آن در دولت شهید رئیسی انجام شد، مذاکره به صورت غیرمستقیم انجام شد. به عنوان نمونه در آوریل 2021 و آگوست 2022 نمایندگان ایران با رابرت مالی، نماینده ویژه بایدن در امور ایران به صورت غیرمستقیم مذاکره کردند. همین‌طور آگوست 2023 نمایندگان ایران با برت مک گورک به صورت غیرمستقیم و برای آزادسازی پول‌های بلوکه‌شده ایران و همین‌طور آزاد کردن زندانیان آمریکایی مذاکره کردند. مه 2024 نیز نمایندگان ایران با آبرام پیلی و رابرت مک گورک درباره مسائل منطقه‌ای به صورت غیرمستقیم مذاکره کردند. بنابراین مذاکرات غیرمستقیم، مدلی است که دست‌کم در 4 سال گذشته مذاکرات ایران و آمریکا بر اساس آن انجام شد. البته سابقه این شکل مذاکرات به دوره دولت احمدی‌نژاد و روحانی نیز بازمی‌گردد ولی به صورت مشخص در 4 سال اخیر، فرمت ثابت مذاکرات میان نمایندگان ایران و آمریکا بوده است. حتی گفته می‌شود یک نمونه از این مذاکرات غیرمستقیم، مربوط به مذاکره علی باقری با برت مک گورک بود که پس از 7 اکتبر 2023 توسط دولت آمریکا لغو شد.
چشم‌انداز مذاکرات
روز شنبه عباس عراقچی و استیو ویتکاف در عمان مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا را به صورت رسمی آغاز می‌کنند. در دولت چهاردهم، مدیریت مذاکرات بر عهده عباس عراقچی است. او اختیارات ویژه‌ای نیز در این باره گرفته است. حضور تیم‌های تخصصی در کنار عباس عراقچی برای مذاکرات عمان نشان می‌دهد سازوکار جامعی برای این مذاکرات تدارک دیده شده است. حتی گفته می‌شود تخت‌روانچی و غریب‌آبادی نیز در رایزنی‌های دیپلماتیک مربوط به این مذاکرات حضور دارند.
به هر حال مقدمات مذاکرات فراهم است و شنبه عراقچی و ویتکاف مذاکره می‌کنند. اگر مذاکرات غیرمستقیم خوب پیش برود، ایران برای ورود به مرحله بعد (ext step) مشکلی نخواهد داشت. البته منظور از مرحله بعد، لزوما به معنای مذاکره مستقیم نیست. کما اینکه در پاسخ ایران به نامه ترامپ تاکید شده اگر مذاکرات غیرمستقیم خوب پیش برود، ایران برای مرحله بعدی مشکلی ندارد اما مطلقا به این اشاره نشده که مرحله بعدی مذاکرات به صورت مستقیم خواهد بود. قاعدتا این موضوع به میزان رضایت طرف ایرانی از مذاکرات وابسته است.
شروط پمپئو یادتان هست؟
دونالد ترامپ روز دوشنبه به وقت واشنگتن مدعی شد مذاکرات روز شنبه با ایران به صورت مستقیم برگزار خواهد شد. در واقع او تلاش کرد به نوعی روایت غالب رسانه‌ای را درباره مذاکرات با ایران در دست بگیرد. شاید تا حدودی هم موفق شده است اما قطعا مذاکرات شنبه 23 فروردین 1404 میان ویتکاف و عراقچی یک عقب‌نشینی بزرگ از طرف ترامپ در مواجهه با ایران به حساب می‌آید. ترامپ در حالی با ادعای خلاف واقع مذاکره مستقیم، ژست داشتن دست برتر در مذاکرات را می‌گیرد که در دوره نخست ریاست‌جمهوری خود برای مذاکره با ایران شروط فضایی مقرر کرده بود. 12 شرط پمپئو برای مذاکره دولت ترامپ با ایران شامل موارد بسیار جالبی بود که مرور برخی از آنها قابل تامل است:
- ایران باید به آژانس گزارش کاملی از ابعاد نظامی برنامه هسته‌ای ارائه کند و از این اقدامات دست بکشد و به شکلی که قابل راستی‌آزمایی باشد، برای همیشه برنامه نظامی هسته‌ای خود را کنار بگذارد.
- ایران باید غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند و هرگز به دنبال بازفرآوری پلوتونیم نرود و تاسیسات آب سنگین خود را ببندد.
- ایران باید به برنامه موشک‌های بالستیک خود پایان دهد و پرتاب یا توسعه موشک‌های با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای را متوقف کند.
- ایران باید همه شهروندان آمریکایی، همچنین شهروندان متحدان و شرکای آن را که در ایران زندانی، مفقود یا در بازداشت هستند، آزاد کند.
- ایران باید به حمایت از آنچه وی گروه‌های تروریستی در خاورمیانه خواند، از جمله حزب‌الله لبنان، حماس و جهاد اسلامی فلسطین پایان دهد.
- ایران به حاکمیت عراق احترام بگذارد و به دولت این کشور اجازه خلع سلاح و غیرنظامی شدن شبه‌نظامیان شیعه و ادغام آنها در نیروهای امنیتی عراق را بدهد.
- ایران همچنین باید به حمایت نظامی خود از شبه‌نظامیان حوثی پایان دهد و در راستای یک راه‌حل صلح‌آمیز در یمن گام بردارد.
اینها مواردی از شروط دولت ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌اش هستند. حالا ترامپ بدون اینکه این موضوعات را مطرح کند، روز شنبه نماینده خود را روانه عمان می‌کند تا با وزیر امور خارجه ایران بنشیند. این یک عقب‌نشینی فاحش است و شاید به این معنا باشد که ترامپ از اوهام و تخیلات ابتدایی خود درباره نوع مواجهه با ایران دست کشیده باشد. ضمن اینکه پذیرش عمان به عنوان محل مذاکره از سوی ترامپ نیز یک امتیاز دیگر برای ایران به حساب می‌آید.