چاپ

پیام فارس - ایران / «ایران در مسیر دستیابی و بهره‌برداری از مدار زمین‌‌ثابت (GEO)» عنوان یادداشت روز در روزنامه ایران به قلم حسن سالاریه است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
توسعه پرتابگرهای نیمه‌سنگین با قابلیت حمل اجرام چندصد کیلوگرمی تا یک تن در ارتفاعات پایین و چند ده کیلوگرمی تا چندصد کیلوگرم در مدارهای ارتفاع بالا، یک گام ضروری برای توسعه صنعت فضایی بومی کشور و بهره‌برداری از مدار زمین‌ثابت (GEO) محسوب می‌شود. طراحی و ساخت ماهواره‌هایی نظیر ماهواره «ناوک» برای آزمون پرتابگرها و بلوک‌های انتقال مداری نیز در همین راستاست.
مطابق برنامه ده ساله فضایی ایران مصوب شورای عالی فضایی، در بازه زمانی 1401 تا 1410 که برش پنج ساله آن در قالب برنامه هفتم پیشرفت با اهداف کمی و کیفی مشخص ارائه شده است، اجزای مشخصی برای دستیابی و بهره‌برداری از مدارهای ارتفاع بالا، اعم از زمین‌آهنگ (GSO) و زمین‌ثابت (GEO) تعیین شده است. این اجزا شامل توسعه ماهواره‌برهای خانواده «سیمرغ» و «سریر» برای رسیدن به مدارهای انتقالی و همچنین توسعه «بلوک‌های انتقال مداری» نظیر «سامان 1» و «سامان 2» برای تغییر ارتفاع و اصلاح مدار است. توسعه زیرسیستم‌های ارتباطی فضاپایه در باندهای فرکانسی مختلف اعم از Kuو Ka، توسعه پلتفرم‌های ماهواره مخابراتی برای حفظ مجوز بهره‌برداری از نقاط مداری و آماده استفاده کردن آنها و همچنین توسعه پلتفرم‌های مخابراتی مناسب نظیر مجموعه ماهواره‌های «ناهید» برای ارائه خدمات ارتباطی، از دیگر اجزا برای بهره‌برداری از مدارهای ارتفاع بالا هستند.
همه اجزای یاد شده دارای نقشه ‌راه اجرایی و عملیاتی مختص خود با اهداف مشخص میانی هستند که با همکاری گسترده همه بازیگران صنعت فضایی، اعم از بخش‌های خصوصی و دولتی و وزارتخانه‌های ارتباطات و فناوری اطلاعات و دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در حال پیگیری و پیشرفت هستند. ماهواره‌بر سیمرغ به عنوان یک ماهواره‌بر سوخت مایع که مراحل تحقیق و تثبیت عملیاتی خود را در سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح به سرعت طی می‌کند، در نسخه جدیدتر و ارتقایافته خود می‌تواند اجرامی به بزرگی 500 کیلوگرم را در مدارهای نزدیک به زمین تزریق کند. این ماهواره‌بر همچنین می‌تواند با طراحی مناسب مسیر پروازی، در مدارهای «بیضی کشیده انتقالی» با ارتفاع اوج 36 هزار کیلومتر اجرام چندده کیلوگرمی را تزریق کند و این یعنی یک گام مهم عملیاتی برای رسیدن به زمین‌آهنگ و زمین‌ثابت. تثبیت این ماهواره‌بر مطابق برنامه 10ساله فضایی کمک شایانی به توسعه برنامه ماهواره‌بر سریر می‌کند که جرم انتقالی به مدارهای ارتفاع پایین را تا بیش از هزار کیلوگرم افزایش می‌دهد و می‌تواند به کمک بلوک‌های انتقال مداری، ماهواره‌های بزرگ‌تر را به مدارهای زمین‌ثابت برساند.
ماهواره «ناوک» هم ماهواره‌ای در کلاس میکروماهواره با حدود 40 کیلوگرم جرم است که با اهداف گوناگونی به همت پژوهشگاه فضایی ایران با همکاری شبکه‌ای از شرکت‌های خصوصی دانش‌بنیان که اکنون به جزء لاینفک صنعت فضایی ایران تبدیل شده‌اند، طراحی و ساخته شده است. اولین هدف از پرتاب این ماهواره، آزمون عملکرد ماهواره‌بر خانواده سیمرغ در دستیابی به «مدار بیضوی کشیده با ارتفاع اوج بالا» است که مدار واسطی برای دسترسی به مدارهای زمین‌آهنگ و زمین‌ثابت محسوب می‌شود. دومین هدف، آزمون عملکرد زیرسامانه و محموله مخابراتی آن و برقراری ارتباطات در باند فرکانسی S در ارتفاع بالا و در واقع فاصله دور است که این نیز یکی از ضرورت‌های بهره‌برداری از مدارهای ارتفاع بالاست. سومین هدف، آزمون زیرسامانه‌های مختلف ماهواره اعم از توان، کنترل وضعیت و پردازش در شرایط تشعشعی بالاست. از آنجا که ماهواره «ناوک» در مسیر خود از ناحیه موسوم به کمربند «ون آلن» عبور می‌کند، دائماً در معرض تشعشعات قوی ذرات پرانرژی و باردار قرار دارد. این موضوع سطح فناوری طراحی و ساخت ماهواره را از ماهواره‌های قبلی ساخته شده، متمایز می‌کند. از این رو ماهواره «ناوک» مجهز به حسگر «دزیمتری» برای سنجش میزان این تشعشعات و بررسی آن روی عملکرد اجزای ماهواره است که نتایج آن در پژوهش‌های توسعه‌ای به کار گرفته خواهد شد.

پرتاب این ماهواره و امثال آن، نویددهنده آن است که برنامه فضایی جمهوری اسلامی ایران در دولت وفاق ملی با سرعت در حال عبور از مرحله تحقیق و توسعه و ورود به عرصه صنعتی شدن است. افزایش قابلیت اطمینان ماهواره‌ها و عمر عملیاتی آن‌ها، رسیدن به ارتفاعات بالاتر و دقت‌های بهتر و پهنای باند بالاتر، تسهیل‌گری در توسعه بیش از پیش زیست بوم خصوصی و توسعه زیرساخت‌ها در صنعت فضایی، در اولویت برنامه‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار دارد که با جدیت دنبال می‌شود.