چاپ

پیام فارس - قلعه ناصری یکی از قلعه‌های مهم استان سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود که در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.
در میانه بازار ایرانشهر، قلعه سر برافراشته‌ای است به نام «ناصریه» یا قلعه ناصری که در هیاهوی صدای دستفروشانی که بساط خرده فروشی‌شان را کنار دیوارهای قلعه پهن کرده‌اند، چنان ساکت و آرام به نظر می‌آید که گویی همگان از یاد برده‌اند زمانی این قلعه مرکز حکمرانی بلوچستان بوده است.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
سال 1258، «فیروز میرزا» حاکم کرمان و بلوچستان، به منظور رسیدگی به اوضاع سیاسی و ایجاد پادگانهای نظامی، به این دیار سفر می‌کند که نتیجه این بازدید را در گزارشی به اطلاع ناصرالدین شاه می‌رساند و پس از آن، یک دژ نظامی مستحکم در «نهرج» ایرانشهر ساخته می‌شود.
این قلعه به مدت 7 سال تمام، در زیر گرمای طاقت فرسا و به دست بومیان محلی و تحت نظر استاد «حسین معمار کرمانی» با مصالحی از خشت و گل و آجر ساخته شد.
قلعه ایرانشهر، دارای 9 برج دیدبانی و یک در ورودی و خروجی است و عمارت شاه نشین، توپخانه، زندان، ساختمان قشون ذخیره، قورخانه و غلام خانه از بخش‌های دیگر این قلعه است که ساخت آن در سال 1271 به پایان رسید و به نام قلعه ناصریه نامیده شد.
از آن سال تا پایان دوره قاجاریه، همواره 140 سرباز در کنار حکمران ایرانشهر در این قلعه زندگی می‌کردند و در مواقع لزوم و هجوم گردن کشان، از نیروهای نظامی کرمان مدد می‌جستند.
در پاره‌ای از مواقع، حکام بلوچ مانند سردار حسین شیرانی، هر از چندگاهی قلعه را متصرف می‌شدند، اما در نهایت، در رؤیایی با نیروهای دولتی، سیطره خود را برای همیشه از دست دادند.
در سال 1335 این قلعه در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت و در سال 1370 به همت و تلاش سازمان میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان، به طور اساسی مرمت و بازسازی شد.

پیام فارس

چرا قلعه ناصری ایرانشهر؟ قلعه ناصری یکی از قلعه‌های مهم استان سیستان و بلوچستان محسوب می‌شود که در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.
این قلعه پس از قلعه بمپور بزرگ‌ترین و مهم‌ترین قلعه‌ خشت و گلی این استان است.
این سازه دِژ نظامی بزرگی بوده که نقش امنیتی و مراقبتی از ایرانشهر را داشته است.
قلعه ناصری شباهت زیادی به جاذبه دیدنی ارگ بم پیش از تخریب آن دارد.
خلاقیت‌هایی که در ساخت این قلعه به‌کار‌رفته بسیار جالب توجه است.
یکی از مهم‌ترین آثار به‌جا‌مانده از دوران قاجار در ایرانشهر به شمار می‌رود.
قلعه ناصری به‌عنوان یکی از قلعه‌های مهم در جنوب ایران شمار زیادی از مسافران و گردشگران را در مناسبت‌های مختلف به‌سوی خود می‌کشاند.
معماری قلعه ناصری این بنا با ابعاد 194×194 متر و در زمینی به مساحت حدودی 37000 متر مربع ساخته شده است.
خشت، گل و آجر از مصالح اصلی این سازه‌اند که در ساخت حصارها و برج‌هایی که باقی‌مانده ساروج، آجر و خشت خام استفاده شده و به‌دلیل وسعت این قلعه می‌توان گفت که برای ساختن آن مصالح زیادی به‌کاررفته است. این قلعه با مصالح درجه یک ساخته شده که پس از گذشت یک قرن در برابر سرما، گرما و بلایای طبیعی همچنان استوار ایستاده است.
حصار قلعه در مجموع 9 برج دیده‌بانی (7 برجک و 2 برج در جلو) دارد. قطر دیوارهای حصار در روی سطح زمین به 5 متر و ارتفاع آن به حدود 7 متر می‌رسد. در دیوارهای بیرونی قلعه اشکال هندسی کار شده و معماران ایرانی قسمتی را به‌شکل دایره‌ها و نیم‌دایره‌ها در بالای برج در آورده‌اند؛ در قسمتی دیگر خشت‌ و گل‌هایی با اشکال لوزی به چشم می‌خورد. همچنین در این بنا اشکال مثلثی بسیار ظریف و بی‌نقصی را نیز می‌بینیم و برای نور خورشید هم پنجره‌ها و قسمت‌هایی تعبیه شده است. تمامی این اشکال و ویژگی‌ها با هنر و ظرافت بی‌مانند هنرمندان ایرانی کنار هم قرار گرفته‌اند.
برای نگهبانان، جان‌پناهی و جلوگیری از دید از خارج قلعه، در بالاى دیوار از داخل قلعه، معبرى به عرض بیش از یک متر در ارتفاع 5 مترى از زمین تعبیه شده است. بر روی جان‌پناه‌ها نیز سوراخ‌هایی برای لوله‌های تفنگ مدافعان به‌کار برده‌اند.
این قلعه تمام ویژگی‌ها و قسمت‌های یک قلعه مانند حوض‌خانه‌های بسیار بزرگ، شاه‌نشین و مهمان‌خانه‌های مجلل با نقش‌ونگارهای بسیار زیبا، معماری قدیمی ایرانی و سربازخانه که بخش مهم قلعه است را دارد. دارای حداقل هفت حیاط بزرگ، بیش از 150 اتاق، مجموعه‌های اصطبل، شاه‌نشین، سربازخانه، اسلحه‌خانه، حمام و دیگر بخش‌ها بوده است.
اگرچه معماری داخلی قلعه تخریب شده، اما آجرنمای تزیینی سردر ورودی و برج‌های آجرکاری شده دو طرف دارای انواع طرح‌های رج‌چینی، دندان‌موشی، هندسی، لوزی و چلیپایی است که این نوع تزیین سبک معماری به‌کار رفته در برج‌های ارگ بم در استان کرمان را یادآوری می‌کنند. پس از تخریب قلعه تنها حمام آن به‌صورت ویرانه‌ای باقی ماند که در ساخت آن لوله‌های سفالی مورد استفاده قرار گرفته است. پس از عملیات خاک‌برداری مشخص شد که به‌غیر از ساختمان اصطبل که پی‌سازی با آجر دارد، سایر سازها بر روی زمین ساخته شده و هیچ‌گونه پی‌سازی در بناها انجام نگرفته است.