چاپ

پیام فارس - عزاداری و گریه بر مصائب اهل بیت (علیهم‌السّلام) از جمله دلایل مهم حیات مکتب نورانی آن حضرات است. بدین معنا که محافل یادآوری مظلومیت ایشان، نقش اساسی در جهت پیشبرد اهداف والای خاندان وحی دارد. از همین روی مخالفان ترویج مکتب ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) در گذر تاریخ، از هیچ تلاشی برای مقابله با این عزاداری‌ها و محافل ذکر اهل بیت (علیهم‌السّلام)، دریغ نکرده و همیشه شبهاتی را در حوزه عزاداری بر امامان معصوم و بویژه حضرت زهرا (علیهم‌السّلام)،منتشر می نمایند .
درباره عزاداری برای حضرت زهرا (س) شبهه شده که گویا بعد از انقلاب شروع شده که چنین تصوری منطقا و عملا نادرست واشتباه است.
در روایات آمده است: «مومنین در شادی ما شاد و در عزای ما عزادار باشید»
امام‌ رضا (علیه‌السّلام) به‌ ریان‌ بن‌ شبیب فرمود: «اگر دوست‌داری‌ در درجات‌ عالی‌ بهشت، همراه‌ ما باشی، محزون باش‌ به حزن ما و خوشحال باش برای شادی ما»
امیرالمومنین علی (علیه‌السّلام) نیز می‌فرماید: «خداوند تبارک و تعالی به زمین نظر کرد و ما را برگزید و شیعیان ما را برای ما برگزید که ما را کمک کرده به شادی ما شادی و به غم ما محزون هستند و اموال و جانشان را در راه ما نثار می‌کنند آنان از ما بوده و به سوی ما خواهند آمد» بنابراین اصل عزاداری برای همه اهل بیت (ع) حتی شیعیان و پیروان اهل بیت (ع) نیز از این سخنان به خوبی و به وضوح درک می شود و مشروعیت عزاداری اثبات می شود.
درباره عزادری برای حضرت زهرا (ص)نیز دلایل معتبر وزیادی از سیره وسخنان حضرات اهل بیت(ع)وجود دارد که به چند نمونه اشاره می شود:
دراین مجالس ذکر اهل بیت (ع) آثار وبرکات معنوی بی شماری وجود دارد که بدیهی ترین ثمره آن تبادل فرهنگ و آموزش آن به مردم است چنانکه امام رضا ـ علیه‎ السلام ـ می فرماید:
«هر کس در مجلسی بنشیند که در آن امر (و خط و مکتب) ما احیا می شود، دلش در روزی که دلها می میرند نمی میرد.»
اولین عزادار حضرت زهرا امیر مومنان(ع) است که هنگام دفن زهرا (س) مرثیه خواند و گریست وحسنین و دخترانش وزنان ومردان مدینه از بنی هاشم وغیر آنها عزادری نمودند ؛ لذا اهل مدینه و حد اقل بنی هاشم همراه خانواده امیر مومنان(ع) اولین عزادارن حضرت هستند ؛ بنابراین سیره ورفتار امیر مومنان در عزاداری برای زهرا(س) وگریه برای او ودرد دلش با رسول الله (ص) درهنگام دفن بهترین دلیل وگواه وسند ومجوز برای عزادری های شیعه هست .
عزاداری امام صادق (ع) برای حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها که خطاب به یکی از یاران خویش، ماجرای سقط حضرت محسن علیهالسلام و کتک خوردن حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها را بیان فرمود.
ابن اثیر می نویسد: در قرن سوم و چهارم و پنجم و همزمان با تشکیل دولت های آل بویه در عراق و حمدانیون در سوریه و فاطمیون در مصر، مذهب شیعه گسترش و مراسم عزاداری توسعه یافت.
با تسلط دیلمیان بر بغداد که از سالها پیش مرکز اجتماع شاعران شیعی بود؛ انجمن ها تشکیل گردید که در آن فضیلت های اهل بیت را نقل نموده و بر مظلومیت آنان اشک می ریختند.
در دوره هایی که حاکمان سنی متعصب حاکمیت داشتند، شیعیان نمی توانستند عزاداری کنند به عنوان نمونه در دوران حکومت عباسیان «... علویان یا از دم تیغ گذشتند و یا در سیاه چالها کشته شدند و یا از ترس جان گمنام در دهکده ها و بیغوله ها بسر می بردند...
«به جرأت می توان گفت: ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ در گسترش فرهنگ عزاداری به ویژه درباره امام حسین ـ علیه‎ السلام ـ نقش بسزایی داشتند.
شهید مطهری(ره) می فرماید: «ایام فاطمیه است چرا ذکر فضائل و زندگی اهل بیت پیغمبر(ص) این همه اجر و ثواب دارد آنها انسانهای ساخته شده هستند... و باید توجه داشت که چون در تاریخ شهادت حضرت زهرا اختلاف نظر وجود دارد، لذا در هر دوره تاریخ مشهور شهادت آن حضرت عزاداری برپا می شود.
به این مجالس که برگزار می شود درایام شهادت حضرت صدیقه ، بیشتر «ایام فاطمیه» گفته می شود در این ایام، ممکن است در برخی از جاها یک روز و در برخی از جاها چند روز برای آن حضرت عزاداری شود.
آیت الله وحید خراسانی فاطمیه را مصیبت کبری می نامد: «... در این مصیبت کبری که ناموس خدا و بضعه خاتم انبیاء وکفو سید اوصیاء و مادر ائمه هدی نیمه شب دفن شد... به پاخیزیم و آنچه در توان داریم در تعظیم شعائر شهادت او انجام دهیم.»
ائمه ما را به برپائی این مجالس که فضیلت زیادی هم دارند سفارش کرده اند از جمله در حدیثی امام صادق ـ علیه‎ السلام ـ از فضیل پرسید: آیا دور هم می نشینید و حدیث و سخن می گوئید؟ فضیل گفت:آری. حضرت فرمود: «این گونه مجالس رادوست دارم پس امر ما را زنده بدارید. خدا رحمت کند کسی که امر (و راه و مرام) ما را احیاء می کند.»
امام خمینی (ره) در این رابطه می فرماید: «... با این هیاهو، با این گریه، با این نوحه خوانی، با این شعرخوانی، با این نثرخوانی ما می خواهیم این مکتب را حفظ کنیم چنانچه تا حالا هم حفظ شده است.»
اگرچه در تاریخ شهادت آن حضرت اختلاف وجود دارد؛ اما شیعیان برای بزرگداشت آن، در هر دو مورد اختلافی عزاداری می‌کنند، چرا که بین دو تاریخی که برای شهادت آن حضرت مشهور است، بیست روز فاصله هست معمولاً بنابر قول 75 روز، به دهه دوم جمادی‌الاول، از دهم تا بیستم آن دهه فاطمیه اول و طبق قول 95 روز، به دهه اول جمادی‌الثانی از اول تا دهم آن، دهه فاطمیه دوم گفته می‌شود. از آنجا که تاریخ دقیق شهادت معلوم نیست، علما و بزرگان و شیعیان در هر دو مورد ایام فاطمیه را گرامی می‌دارند.
شیخ عباس قمی، در منتهی آلامال آورده است: بهتر است به هر دو روایت عمل بکنیم و در هر دو تاریخ عزاداری کنیم.
علمای اهل سنت نیز دراین باره گزارش داده اند ؛ قاضی عبدالجبار معتزلی (درگذشته 415ق) آورده: عده‌ای از شیعیان در مناطقی ازجمله مصر، دمشق، بغداد، رمله، عَکّا، صور، عسقلان و جبل البسماق برای حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها و فرزندش محسن که معتقد بودند ... کشته‌شده عزاداری می‌کردند.
این گزارش نشان می‌دهد که دست‌کم در قرن چهارم و نیز اوایل قرن سیزدهم (دوران حیات قاضی عبدالجبار) عزاداری شیعیان برای حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها، منحصر به محافل خصوصی نبوده و به‌گونه‌ای بوده که یک عالم نامدار اهل سنت از اصل عزاداری و موضوع آن اطلاع داشته است.
گزارش‌هایی بازگوکننده عزاداری ایام فاطمیه در دوره قاجار است. از جمله نقل‌شده است که در دوره مشروطه و در سال 1325 ھ.ق (/1286 ھ.ش) شیخ فضل‌الله نوری مطابق معمول هرسال که در جمادی‌الاولی به مناسبت ایام فاطمیه مجلس روضه‌خوانی برپا می‌کرد، در مسجد جامع چادری بر پا کرد تا مجلس عزا برقرار کند.
عزاداری ایام فاطمیه در دوره پهلوی نیز امری مرسوم بین محبین اهل‌بیت علیهمالسلام بوده است. پس از تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی در سال 1341 ھ.ش جامعه مدرسین در دهم آبان همان سال، مجلس عزایی در روز وفات فاطمۀ زهرا سلام‌الله علیها (سوم جمادی الثانیه 1382 ھ.ق) در مسجد اعظم قم برپا کرد. این مجلس‌، مورد استقبال شدید مردم قرار گرفت و امام خمینی و سایر مراجع و علمای طراز اوّل قم نیز در این اجتماع حضور داشتند. در این مجلس آیت‌الله مکارم شیرازی یکی از مدرسین و حجت‌الاسلام حاج شیخ مرتضی انصاری خطیب شهیر قم سخنرانی کردند.
مراسم ایام فاطمیه در این دوران، محملی برای مبارزه با رژیم سفاک شاهنشاهی بود. ساواک 9 مهر 1343 ھ.ش در گزارشی با موضوع «نحوه گفتار وعاظ در ایام فاطمیه» به مسائل مطرح‌شده توسط وعاظ در این ایام پرداخته و اینکه «در برابر قدرت‌ها باید مردم مبارزه منفی نمایند» را از محورهای مطرح‌شده آنان در منابر ذکر کرده است. برابر این اسناد، عزاداری ایام فاطمیه در این دوران در سراسر ایران مرسوم بوده است؛ چنانکه ساواک در گزارشی در مورد فعالیت‌های آیت‌الله مدنی در ایام فاطمیه آورده است: «برابر اطلاع، آقای مدنی که از نجف آمده‌اند ایام فاطمیه را در همدان خواهند بود روزها در قریه دره مراد بیگ و شب‌ها در مسجد جامع منبر می‌روند. ضمناً از آقای یاسینی دعوت‌شده است که در مجالس ایشان منبر می‌رود».
ساواک در گزارش 27 شهریور 1346 با موضوع «مجلس روضه‌خوانی در مسجد حاجی اسماعیل هوری» می‌نویسد: «از ساعت 19 روز 2 /6 /46 مجلس روضه‌خوانی به مناسبت ایام فاطمیه در مسجد حاج اسماعیل هوری واقع در میدان شاه کوچه شترداران با شرکت عده‌ای در حدود 300 نفر تشکیل گردید».
در مردادماه سال 1348 ش، حجت‌الاسلام حاج شیخ محمد علوی، امام جماعت یکی از شبستان‌های مسجد جامع سبزوار که تشکلی به نام «جمعیت خیراندیش مذهبی سبزوار» را سازمان‌دهی کرده بود، از آیت‌الله مکارم شیرازی دعوت نمود تا در ایام فاطمیه به مدت پنج شب در این شهرستان سخنرانی نماید.
بر اساس اسناد ساواک در این دوره در شهر رفسنجان نیز مجالس عزاداری به این شکل برپا می‌شد که در ایام سال خصوصاً در ایام سوگواری (ماه‌های محرم و صفر رمضان ایام فاطمیه و رحلت ائمه اطهار) از ده روز جلوتر تا ده روز عقب‌تر در مساجد و منازل و تکایا مجلس روضه و ذکر مصیبت به پانمایند. بر اساس این اسناد در تاریخ 17 اردیبهشت 1357 به مناسبت ایام فاطمیه مجلسی با حضور قریب 1300 نفر در مسجد ارک تهران برگزار شد.