چاپ

پیام فارس - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
عبدالرحمن فتح‌الهی| محمدباقر قالیباف در جلسه علنی دیروز (سه‌شنبه) مجلس شورای اسلامی و در جمع‌بندی گزارش کمیسیون انرژی مجلس درباره قطعی برق در فصل سرد و تأمین سوخت نیروگاه‌های حرارتی کشور، نطق کم‌سابقه‌ای را از تریبون بهارستان بر زبان راند و گفت:‌ «ما در حوزه گاز در زمستان 1402، 250 میلیون متر‌مکعب ناترازی انرژی پیدا کردیم؛ آن‌هم در شرایطی که صنعت را تعطیل کرده و افت فشار داشتیم. زمانی بود که در مواجهه با تهدیدات دشمنان می‌گفتیم نفت را روی شما می‌بندیم و اهرم تهدید ما بود، اما امروز و با این وضعیت، کدام نفت را می‌بندیم و کدام بازار را داریم؟».
افسانه‌ای که افسانه ماند
اگرچه گفته‌ها یا بهتر بگوییم انتقادهای رئیس مجلس دوازدهم تا حدودی به عملکرد خود او در مقام رئیس قوه مقننه هم بازمی‌گردد که در زمینه تعامل با دولت سیزدهم به نحوی با سیاست‌های غلط دولت سابق همراهی داشت، اما عمده آنچه قالیباف به آن اشاره کرد، ناظر بر افسانه پاییز و زمستان سرد است. کافی است با ارجاعی به دو سال قبل، ببینیم که این افسانه توسط چه کسانی و از چه تریبون‌هایی مطرح شد و دولت سیزدهم را به کج‌راهه سیاست خارجی کشاند؛ تا جایی که «افسانه پاییز و زمستان سرد در اروپا»، عملا جای خود را به «زمستان سرد در روابط ایران و قاره سبز» داد.
«خواسته‌های ایران برحق است، اما آمریکایی‌ها تعلل می‌کنند. ایران آماده امضای توافق است و بدانید که اروپایی‌ها با توجه به نیازشان به گاز، به توافق هسته‌ای بیشتر نیاز دارند. ایران نفت ‌و گاز خود را می‌فروشد و توان دستیابی به منابع مالی را دارد. هر‌چقدر توافق به تأخیر بیفتد، مشکلات اروپا که با نزدیک‌شدن فصل زمستان به گاز نیاز دارد، زیادتر خواهد شد. بایدن ضعیف است و قبل از انتخابات میان‌دوره‌ای از مشکلات داخلی و اقتصادی رنج می‌برد»؛ اینها گفته‌های محمد مرندی در مصاحبه 21 شهریور 1401 با شبکه المیادین است که در برهه‌ای، عنوان مشاور تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای دولت رئیسی را یدک می‌کشید. در همان برهه، طیفی از بدنه دولت سیزدهم و جریان فکری همسو با آن، دلخوش به افسانه پاییز و زمستان سرد در اروپا و حصول توافقی با بیشترین امتیاز برای خود بودند. همچنان‌ که پیش‌تر مرندی در 28 مرداد همان سال (1401) و در پی گفت‌وگوی تلفنی بوریس جانسون‌ نخست‌وزیر وقت انگلیس، امانوئل مکرون‌ رئیس‌جمهور فرانسه و اولاف شولتز‌ صدر سابق اعظم آلمان با جو بایدن‌ رئیس‌جمهور آمریکا درباره برجام در توییتی نوشت: «زمستان دارد می‌آید!».
به موازات آن، مشاور رسانه‌ای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در توییت دیگری در 13 شهریور 1401 مطرح کرده بود:‌ «ایران صبور خواهد بود. ایالات متحده در زمان اوباما به‌‌طور سیستماتیک توافق را نقض کرد و در زمان ترامپ/بایدن حداکثر فشار را علیه شهروندان بی‌گناه اعمال کرد؛ ازاین‌رو ایران ابهامات یا خلأهای متن را نمی‌پذیرد. زمستان نزدیک است و اتحادیه اروپا با بحران انرژی فلج‌کننده مواجه است». مرندی در 24 اردیبهشت 1401 و ذیل گفت‌وگویی با اسپوتنیک اظهار‌ کرد: «آمریکا و اروپا به خاطر بحران انرژی، نیاز مبرمی به توافق با ایران دارند». اما این پایان ادعاهای محمد مرندی درباره ماجرای پاییز و زمستان سرد در اروپا نبود. ششم آذر 1401، این عضو تیم مذاکره‌کننده دولت رئیسی، با اشاره به بحران انرژی اروپا، در توییتی نوشت: «پیش‌تر به غربی‌ها هشدار داده بودم که زمستان در راه است». مرندی در توییترش با بازنشر صفحه اول نشریه اکونومیست که در شماره نوامبر 2022، مقاله‌ای درباره بحران انرژی در اروپا هم‌زمان با فرارسیدن فصل سرما در این قاره نوشته بود، به‌طور تلویحی گفت: ‌‌«غرب می‌توانست از فرصت مذاکرات هسته‌ای با ایران برای حل بحرانی که هم‌اکنون با آن مواجه است، استفاده کند». وی در پیام خود نوشت: «لیبرال‌های ایرانی طرفدار غرب عصبانی هستند؛ زیرا من در جریان مذاکرات هسته‌ای در وین به غربی‌ها هشدار دادم که زمستان در راه است. پاسخ صادقانه من به جنگ روانی آنها». مرندی ادامه داد:‌ «نخبگان/ مذاکره‌کنندگان غربی مدعی بودند که ایران به توافق نیاز دارد، اما آنها می‌توانند بدون توافق هم به کار خود ادامه دهند».
پای جبهه پایداری در میان بود‌‌
اگر‌چه بیش از همه چهره‌های سیاسی، فقط محمد مرندی بود که روی خیال پاییز و زمستان سرد مانور می‌داد، اما گفته‌ها و نوشته‌های او (مرندی)، علاوه بر ادعای برخی رسانه‌های طیف رادیکال در داخل، درباره تأثیر پاییز و زمستان سخت اروپا بر انعطاف غربی‌ها برای پذیرش توافق مبتنی بر شروط ایران در سال 1401 است. کما‌اینکه کیهان در پنجم شهریور همان سال (1401) نوشت: «دو ماه! فقط دو ماه دیگر اگر اوضاع به همین شکل ادامه یابد، اوضاع زمین تا آسمان تغییر خواهد کرد». روزنامه ‌ایران‌ نیز که ارگان دولت است، 14 شهریور همان سال (1401)، سرمقاله‌ای با عنوان «زمستان، غرب را سر عقل خواهد آورد»، منتشر کرد.
البته در این میان برخی هم اعتقاد دارند تئوریسین پاییز و زمستان سرد با هدف بر‌هم‌زدن مذاکرات و عدم احیای برجام در دولت رئیسی، به جبهه پایداری و مشخصا سعید جلیلی بازمی‌گردد. در همین رابطه، یک فعال رسانه‌ای در گفت‌وگویی در شهریور ‌1401 با انصاف‌نیوز، ضمن اشاره به برخی خبرها مبنی بر در پیش گرفتن سیاست انتظار برای رسیدن به «زمستان سخت اروپا» از سوی تیم مذاکره‌کننده در مذاکرات احیای برجام، سعید جلیلی و تیم همراه او را طراح چنین سیاست‌هایی دانست. هادی موسوی، تحلیلگر و فعال رسانه‌ای، به این پایگاه خبری و تحلیلی گفته بود:‌ «آقای جلیلی و حلقه نزدیک به او، همین طرح‌های عجیب‌و‌‌غریبی مثل همین حرف‌ها درباره زمستان سخت اروپا را تهیه می‌کنند، بدون اینکه کوچک‌ترین اطلاعاتی از بحث‌های فنی مربوط به آن داشته باشند».
فارغ از اینکه چه جریان سیاسی‌ای پشت این افسانه پاییز و زمستان سرد بود‌ و به تبع آن دولت سیزدهم را از ادامه مذاکرات واداشت، اکنون این تهران است که به‌جای اروپا برای ازسرگیری گفت‌وگوها تلاش می‌کند و در آن سو، کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا نیز فعلا به دنبال اعمال تحریم و اجماع‌سازی علیه ایران هستند؛ کما‌اینکه در کمتر از یک ماه گذشته، علاوه بر تحریم خطوط کشتیرانی و بنادر ایران، شاهد تحریم شرکت‌های هواپیمایی و توقف پروازهای مستقیم ایران به اروپا هستیم. در‌عین‌حال، پنجشنبه هفته گذشته آلمان، فرانسه و انگلستان، به‌عنوان سه عضو اروپایی برجام، قطع‌نامه ضدایرانی دیگری را در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تصویب رساندند. در حالی قرار است‌ مجید تخت‌روانچی به‌عنوان معاون سیاسی وزارت امور خارجه، پنجشنبه هفته جاری با انریکه مورا، معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا و جمعه پیش‌رو با همتایان آلمانی، فرانسوی و انگلیسی خود در ژنو، گفت‌وگو کند که مجموعه‌ای از اختلاف‌های گسترده، گسل بی‌سابقه‌ای را در روابط ایران و قاره سبز شکل داده است. بنابراین در خوش‌بینانه‌ترین حالت بعید به نظر می‌رسد بتوان در کوتاه‌مدت راه‌حلی برای ترمیم این «روابط سرد» که «میراث افسانه پاییز و زمستان سرد دولت سیزدهم» است، متصور بود.