پیام فارس - ایرنا؛ کتاب «نقشِ یاد، برگزیدۀ مهرهای دورۀ قاجار برگرفته از اسناد وزرات امور خارجه» تلاش شده علاوه بر خوانش مُهرها، توضیحات و اطلاعاتی برای اثبات تعلق مهر به مخاطب داده شود. اطلاعاتی مانند زندگی‌‍نامه و هویت صاحب مهر، القاب او، اطلاعات تاریخی و سیاسی مربوط به زمانه او، اطلاعاتی درباره نهادها و سازمان‌ها در ایران و نیز نمایندگی‌های ایران در خارج کشور درباره هر مهر در کتاب نوشته شده است.
دوره قاجاریه که با تحولات صنعتی-اجتماعی اروپا همزمان است، تحول تدریجی جامعه سنتی ایران را به سوی جامعه‌ای نوین‌تر و دارای سیستم‌های اجتماعی-اداری فراهم ساخت. نقاشی دوره قاجاریه با راه تازه خود در شیوه طرحی کارهایی مثل نقاشی پشت شیشه، نقاشی قهوه‌خانه‌ای، نقاشی روی کاشی، طراحی چاپ قلمکار، طراحی کتاب‌های عامیانه،کتاب، روزنامه و مجلات چاپ سنگی و … تاثیرگذارد. در اوضاع به نسبت آرام سیاسی و اجتماعی پایه‌های گرافیک سنتی ایران با تعریف امروزی ریخته شد. از آن‌جا که فرامین و نوشته‌های این دوره با کمال زیبایی طرح و نقش و اجرا همراه بود، شیرینی سبک خوش‌نویسی بهترین خوش‌نویسان این دوره در طراحی مهرها تاثیر چشمگیری گذاشت. همچنان که فرهنگ و هنر دوره قاجاریه (به دلیل نزدیکی دوره‌ای که در آن زندگی می‌کنیم) تاثیر دائمی و فراوانی بر آداب، زندگی و فرهنگ مردم به جا گذاشته است، مهرهای این دوره نیز از لحاظ کار کرد با نشانه‌های امروزی قرابت بیش‌تری دارند و این نزدیکی به خاطر فراوانی کاربرد آن‌ها در طبقات مختلف اجتماعی است. همان عاملی که آن‌ها را به گرافیک پیوند می‌زند...
در این مجموعه فقط خواندن متن مهر دلیل بر اثبات هویت آن نبوده و از اسناد و منابع مختلف در بخش توضیحات، تاریخ مهر، سال درج مهر در سند و سال تولید سند بهره گرفته شده است. به گفته مولف در برخی نمونه مهرها قسمتی از حروف و کلمات یا تاریخ مندرج در مهرها به علل مختلف، از جمله ناهمواری در سطح محل درج مهر، اسکن نامناسب و بی‌کیفیت، عدم دقت در ساخت مهر و بی‌کیفیتی جوهر و کاغذ و بی‌دقتی در هنگام مهرزدن، قابل خواندن نبود، اما در بیش‌تر مواقع، با استفاده از تصاویر همان مهر در اسناد دیگر و نیز به کمک اطلاعات جانبیِ منابع مختلف و در آخر بهره بردن از حدس و گمان، تا جای ممکن متن مُهرها استنساخ شد.
بررسی مهرهایی هم‌چون مهر رجال و شخصیت‌های سیاسی دوره قاجار، کارکنان و کارمندان نهادهای مختلف، نمونه‌هایی از مهر بانوان، مهرهای اماکن، موسسات و ادارات دولتی به تحقیقات تاریخی، سیاسی و اجتماعی ایران کمک می‌کند.
قسمتی از متن کتاب
194 نوشتۀ مهر:ذالک من فضل الله
تاریخ مهر:1310
تاریخ سند: 18 ذی‌الحجه 1327
شمارۀ سند: 2-5-11-1328
توضیحات: این مهر مربوط است به میرزا فضل‌الله‌بیگ ترجمان دوم سفارت ایران درعثمانی. وی همزمان با اوحانس منبع‌السلطنه (ترجمان اول سفارت ایران در عثمانی) عهده‌دار این سمت بود. در مکاتبه‌ای در سال 1328 ق، اتباع ایران در عثمانی جانشینی میرزا حسن‌خان، ترجمان جنرال قونسول‌گری، را خواستار شده‌اند: «منبع‌السلطنه سال‌ها به سمت‌های مختلف در سفارت مشغول خدمت بوده و به واسطۀ بی‌کفایتی سفرای سابق تمام اسرار و مقاولات و مذاکرات ایران و عثمانی را در سینه جمع کرده و ابداً دفتری ندراد که اقلا رووس (رئوس) مسائل ثبت شده باشد و میرزا فیض‌الله‌بیگ، ترجمان دوم سفارت، به واسطۀ کبر سن و نقصان علم از عهدۀ خدمت، به طوری که لازم است، نمی‌تواند برآید.»
195 نوشتۀ مهر: ذوالفقار
تاریخ مهر: ناخوانا
تاریخ سند: 21 صفر 1327
شمارۀ سند: 1.24-13-11-1327
توضیحات: این مهر اسم متعلق به ذوالفقار اکرام‌الوزاره است. در شوال 1320 بر اثر اعتراض برخی ریش‌سفیدان و تجار ایرانی مقیم طرابوزان و تصمیم وزارت‌خارجه مبنی بر جانشینی ذوالفقاربیگ، این موضوع به تایید شاه رسید. انتصاب ذوالفقارخان – که مورد تایید رضا ارفع‌الدوله بود – باعث شد در سال 1323 طبق استدعای او لقب اکرام‌الوزاره به ذوالفقاربیگ اعطا شود. در جمادی‌الاول 1324 تقاضای انفصال وی از خدمت و جانشینی معتمدالوزاره (فرزند عبدالله‌خان معتمدالوزاره) داده شد که مورد تایید قرار نگرفت. (صفحه 160 و 161)
کتاب «نقشِ یاد، برگزیدۀ مهرهای دورۀ قاجار برگرفته از اسناد وزرات امور خارجه» خوانش و تحقیق کمال روزبهانی در قطع رقعی، با جلد شومیز، با کاغذ تحریر، در 392 صفحه مصور، با شمارگان 500 نسخه در سال 1403 منتشر شد.