چاپ

پیام فارس - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
مسعود پزشکیان تا چه اندازه در تحقق وعده خود مبنی بر استفاده از اهل سنت و اقوام مختلف در کابینه موفق بوده است؟
وقتی مسعود پزشکیان در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم در بیانیه‌‎ای با عنوان «حقوق اقوام و اهل سنت» تاکید کرد که «از اینکه شخصیت‌های ترکمن، کرد، بلوچ و تالش به علت تمایز مذهبی از جایگاه مناسب و در شأن یک ایرانی محروم می‌شوند، سخت متاثر می‌شوم» و در یکی از نخستین میزگردهای صداوسیما بر سر مساله استفاده از اهل سنت در طول 4 دهه گذشته با مجری برنامه جدل کرد، مشخص بود که او تصمیم دارد تا درباره حضور اهل سنت در کابینه‌اش در صورت پیروزی طرحی نو در اندازد. او در همین بیانیه بود که تاکید کرد: «بنده شایستگانی از اهل سنت می‌شناسم که علی‌رغم کاربلدی و شایستگی صرفا به واسطه ذهنیت بسته برخی از افراد و سیستم‌های معیوب از مناصب و جایگاه‌های مناسب برخوردار نیستند. آنان نمی‌دانند که ایران بدون فرهنگ و هویت کردی مهم‌ترین عنصر متشکله‌اش را از دست می‌دهد و به نقصانی جبران‌ناپذیر دچار می‌شود، چنان‌که آذری‌های غیور و آزادی‌خواه و احیا‌ کننده مشروطیت و بلوچ و سیستانی‌های دلاور و شجاع و صمیمی و هموطنان مومن و سختکوش ارمنی و آشوری و زرتشتی‌های نیک پندار و درست کردار و مندایی‌های پاک نهاد و کلیمی‌های عزیز و عرب‌های رشید و غیور و بختیاری و لرهای دشمن‌ستیز و ترکمنان زیبااندیش و میهن‌دوست و پارسانان پاسبانان و وارثان اندیشه‌های کهن و قشقایی‌های ایران‌دوست و ده‌ها تیره ایرانی که اهتزاز پرچم ایران و انسجام ملی مرهون تلاش‌ها و رشادت‌های آنان است.» پزشکیان همچنین در اولین مناظره انتخاباتی در دور دوم نیز به این موضوع به شکل مشخص اشاره کرد و گفت: «برخی جزو مذهب و قومیتی هستند که به آنها پستی ندادیم. پیش‌تر این را گفتم که چنین کاری کردیم و پستی ندادیم سه تا نام افراد کرد آوردند که البته سنی هم نبودند. اگر من سنی باشم و در این مملکت توان علمی داشته باشم، حق دارم در این مملکت در جایگاه خودم قرار بگیرم یا نه؟ ما چنین نکردیم؛ ... حداقل در رده‌های بالا، شما از این تنوع جامعه ایران چیزی مشاهده نمی‎کنید.» در دوره تبلیغات انتخاباتی، مکرر نسبت به حضور نداشتن آنها در رده‌های بالای مدیریتی اعتراض کرده و گفته بود: «از سنی‌ها در رده بالای مدیریتی استفاده می‌کنم.» او روز 24 خرداد در پاسخ به این پرسش که آیا در کابینه‌اش از اهل سنت حضور خواهند داشت، گفته بود: «باید از هرکسی که شایستگی دارد، استفاده کرد.» او سه روز بعد، یعنی در روز 27 خرداد علت نارضایتی سنی‌ها را تضییع حقوق آنها دانسته و گفته بود: «حق را باید به حق‌دار داد. تلاش می‌کنیم در شش ماه نخست، این استیفای حقوق براساس ارزیابی‌ها و شاخصه‌ها رخ بدهد.» و روز 31 خرداد نیز تصریح کرده بود: «نسبت به مناطق سنی‌نشین مسوولیت داریم. به آنها خدمت کافی نکرده‌ایم.» پزشکیان روز 11 تیر، یعنی در مرحله دوم انتخابات هم بر ضرورت استفاده از سنی‌ها در پست‌های کلان مدیریتی تاکید کرد و گفت: «یک بار گفتم ما در میان مسوولان رده بالا، فرد سنی نداریم. اسم سه نفر را آوردند اما کرد بودند ولی سنی نبودند. اکثر قدرت دست یک جناح خاص است.» این تنها مسعود پزشکیان نبود که در بیانیه و میزگردها و مناظرات انتخاباتی درباره استفاده از اهل سنت و اقوام مختلف در دولت تاکید داشت. محمدجواد ظریف نیز در قامت ریاست شورای راهبری دوره انتقال دولت چهاردهم درباره تبعیض مثبت برای اهل تسنن در رویکرد این شورا، انتظار حضور پررنگ‌تر از همیشه اهل سنت در این دولت را ایجاد کرد. در ابتدای معرفی کابینه به مجلس برخی از نبود وزیر سنی در دولت انتقاد کردند اما بعد از آن انتصاب چهره‌های اهل سنت و اقوام مختلف فضای دیگری را باز کرد.
سابقه حضور اهل سنت در دولت‌های جمهوری اسلامی
در دولت‌های مختلف در طول عمر جمهوری اسلامی همواره یک پست دولتی به‌طور مشخص منحصر به اهل سنت بوده است؛ مشاور رییس‌جمهوری در امور اهل سنت. این سمت برای سال‌های طولانی دراختیار «محمد اسحاق مدنی» بود که از دولت «اکبر هاشمی‌رفسنجانی» عهده‌دار آن شد و تا دولت «حسن روحانی» این سمت را دراختیار داشت. در دولت روحانی اما این سمت از یک چهره اهل سنت به یک فرد شیعه واگذار شد؛ علی یونسی. علی‌رغم این موضوع اما دولت حسن روحانی فتح بابی درباره استفاده از اهل سنت بود. حسن روحانی اگرچه مشاور سنی برای رسیدگی به مسائل اقوام و اقلیت‌های مذهبی انتخاب نکرد و رسیدگی به این امور را به یک روحانی شیعه، یعنی علی یونسی، آن هم با عنوان دستیار ویژه سپرد ولی برای اولین‌بار سکان سفارت ایران در برونئی را به یک زن سنی سپرد تا «حمیرا ریگی» به عنوان اولین زن سنی ایران راهی برونئی شود. حسن روحانی همچنین «صالح ادیبی» که او نیز سنی و ریاست بنیاد نخبگان استان کردستان را عهده‌دار بود، به عنوان سفیر راهی ویتنام و کامبوج کرد و «بیژن زنگنه»، وزیر نفت دولت روحانی، یک معاون سنی انتخاب کرد. او «عماد حسینی» را به عنوان معاونت امور مهندسی وزارت نفت برگزید. همچنین روزنامه ایران در اردیبهشت سال 1396 درباره دستاوردهای دولت تدبیر و امید در حوزه استفاده از اقوام و اقلیت‌ها نوشته است: « با تلاش و پیگیری‌های دستیاری ویژه، زمینه به‌کارگیری شایستگان اهل سنت در بخش‌های مختلف مدیریتی، مشورتی و کنسولی فراهم شده و برای اولین‌بار به‌طور رسمی توسط دکتر روحانی به همه اعضای دولت ابلاغ شده است تا در این زمینه از نیروهای توانمند اهل سنت در سطوح مختلف استفاده کنند. دولت این ظرفیت را دارد که صدها فرد شایسته، تحصیلکرده و متخصص اهل سنت را در سمت‌های ملی و محلی به کار گیرد. با دستور دولت یازدهم دیگر موانع و مزاحمت‌های احتمالی خارج از چارچوب‌های قانونی نمی‌توانند موجب محرومیت شایستگان سنی مذهب از دستیابی به مناصب دولتی باشد.»
در دولت سیزدهم اگرچه ماموستا عبدالسلام کریمی به عنوان مشاور رییس‌جمهوری در امور اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی منصوب شد اما به نظر می‌رسد راه پیموده شده در دولت دوازدهم درباره حضور اهل سنت در سطوح مختلف بسته شد. با این وجود دولت سیزدهم مدعی بود که هزار و 700 مدیر سنی در دستگاه‌های اجرایی فعالیت دارند.
* باب استفاده از اهل سنت باز شد
فرآیند انتصاب استانداران در دولت چهاردهم درحالی با معرفی دو استاندار کردستان و کهگیلویه‌وبویراحمد کلید خورد که انتخاب یک اهل سنت برای سمت استانداری کردستان، آن‌هم برای نخستین‌بار پس از انقلاب‌اسلامی، بازتاب گسترده‌ای در محافل خبری داشت و تایید دیگری بر اولویت راهبرد «وحدت» در جمهوری‌اسلامی بود.
در هفته‌های اخیر آرش زره‌لهونی از جوانان اهل تسنن توسط هیات دولت به عنوان استاندار کردستان انتخاب شد. معاونت توسعه مدیریت و منابع انسانی استانداری کردستان، نماینده مردم شهرستان‌های پاوه، جوانرود، ثلاث باباجانی و روانسر در دوره یازدهم بهارستان، عضویت در کمیسیون برنامه و بودجه مجلس از‌جمله سوابق استاندار جدید کردستان است. تا پیش از این در استانداری‌ها نیز، به غیر از دوران نخست‌وزیری مهدی بازرگان که استاندار کردستان از اهل سنت بود، هیچ استانداری از اهل سنت انتخاب نشده است.
علاوه بر این، محمدرضا موالی‌زاده که از قومیت عرب ایران به شمار می‌رود، به عنوان استاندار خوزستان منصوب شد. او که از فعالان ستاد انتخاباتی مسعود پزشکیان نیز بود، از نمایندگان ادوار مجلس است و سابقه معاونت‌ وزارت رفاه، وزارت ارشاد، مدیرکل سیاسی وزارت کشور و سفیر ایران در الجزایر را در کارنامه دارد، موالی‌زاده معاونت توسعه مدیریت و منابع استانداری خوزستان، معاون مدیرکل امور اقتصادی استانداری، رییس گروه امور بازرگانی، صنایع و معادن، مدرس اقتصاد دانشگاه‌های اهواز، عضویت در کارگروه تسهیل و رفع موانع تولید استان، عضویت در کارگروه تنظیم بازار از جمله سوابق اجرایی و مدیریتی سید احمد موالی‌زاده است.
همچنین انتصاب یک بلوچ اهل سنت در سمت معاونت وزیر نیز گشایش دیگری است که در دولت مسعود پزشکیان رخ داده است. 18 شهریور ماه وزیر علوم با صدور حکمی، «محمد نبی شهیکی» را به عنوان «معاون فناوری و نوآوری» وزارتخانه علوم، تحقیقات و فناوری منصوب کرد.
پس از محمدرضا موالی‌زاده، استاندار عرب خوزستان و آرش زره تن لهونی، استاندار کرد اهل سنت کردستان روز چهارشنبه منصور بیجار، بلوچ اهل سنت، استاندار سیستان و بلوچستان شد.
او سوابقی همچون معاونت توسعه مدیریت و منابع انسانی استانداری کردستان، نماینده مردم شهرستان‌های پاوه، جوانرود، ثلاث باباجانی و روانسر در دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس، فرماندار شهرستان جوانرود، مدیر‌کل نظارت در تنظیم بودجه هلال احمر کشور، مدیرعامل هلال‌ احمر استان‌های کردستان و کرمانشاه، عضو شورای شهر سنندج، منتخب اول مردم سنندج در دوره دوم و عضو شورای عالی جمعیت هلال‌احمر را در کارنامه خود دارد. از دیگر سوابق استاندار جدید کردستان، مشاور استانداران کردستان و کرمانشاه، مشاور رییس جمعیت هلال‌احمر کشور و نیز حسابرس کل در دیوان محاسبات کشور است. انتخاب سه استاندار سیستان و بلوچستان، کردستان و خوزستان در دولت چهاردهم تاکنون مورد توجه قرار گرفته است.
اسکندر مومنی، وزیر کشور -یکم آبان‌- در مراسم معارفه محمدصادق معتمدیان، استاندار جدید تهران درخصوص انتصاب‌های استانداران اهل سنت و عرب در دولت چهاردهم اظهار کرد: اولین استاندار اهل سنت در کردستان پس از پیروزی انقلاب اسلامی در این دولت انتخاب شد. اولین استاندار عرب در این دولت انتخاب شد. برای اولین‌بار یک خانم در کردستان فرماندار شد. وفاق ملی اعتقاد دولت چهاردهم است. ملاک ما شایستگی است نه وابستگی به موضوع خاصی. حضور اهل تسنن و قومیت‌‎ها اما در میان مدیران ارشد و میانی اجرایی کشور ازجمله مواردی است که طی دهه‎های اخیر ازجمله موضوع‌های مورد بحث در فضای سیاسی کشور بوده و همواره بر ضرورت حضور آنها تاکید می‌شود؛ این‌بار اما دولت چهاردهم از ابتدای روی کار آمدنش وعده به‌کار‌گیری نخبگان اهل سنت و قومیت‌ها را داد. پزشکیان، پیش‌تر و در جریان رقابت‌های انتخاباتی تاکید کرده بود که باید یک استاندار اهل سنت برای استان‌های سنی‌نشین کشور انتخاب شود، تحقق این وعده را یکی از موفقیت‌های پزشکیان در عمل به شعارهای انتخاباتی‌اش می‌دانند. رییس‌جمهور نیز در واکنش به انتصاب این دو استاندار روز گذشته گفت: «همزمانی انتخاب آقای زره‌تن به اولین استاندار اهل تسنن کشور با هفته وحدت، فرصت بسیار ارزشمندی برای تقویت وحدت، انسجام و وفاق در کشور است.»
رییس‌جمهور همچنین با اشاره به ظرفیت‌های ناب منطقه اورامانات و نیز کهگیلویه و بویراحمد به‌خصوص در زمینه گردشگری افزود: «ظرفیت‌های بعضا بکر و دست‌نخورده این بخش از کشور، به‌خصوص در استان کردستان که با اقلیم کردستان عراق نیز هم‌مرز است، باتوجه به اعلام آمادگی و اشتیاق آنها برای گسترش همکاری‌ها با ایران، فرصت بزرگ و بی‌نظیری را پیش‌روی این مناطق قرار داده تا بتوانیم ضمن تقویت وفاق و انسجام، با ایجاد رونق و اشتغال در این استان‌ها معضل بیکاری و کولبری را نیز رفع کنیم.»
پزشکیان ادامه داد: «ما ادعا نمی‌کنیم که عملکرد ما بی‌عیب است، اما همه تلاش خود را برای عمل به شعارها و وعده‌ها به کار گرفته‌ایم و در این راستا انتخاب آقای زره‌تن، حضور زنان در مناصب مدیریتی و انتخاب مسوول اهل سنت برای معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم ریاست‌جمهوری، گواه صدق ادعای دولت برای به کارگرفتن توانمندترین افراد فارغ از وابستگی‌های جناحی و مذهب، جنسیت، قومیت و نژاد است.»
همزمان با مطرح شدن این انتصاب‌ها در هفته وحدت ماموستا عبدالسلام کریمی، مشاور رییس‌جمهور در امور اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی نیز روز گذشته در مراسم گرامیداشت هفته وحدت اعلام کرد که با توجه به رویکرد دولت در وفاق و وحدت میان تمام ایرانیان به‌منظور افزایش وحدت چند طرح را در دستور پیگیری قرار دادند که یکی از آنها پیشنهاد تعطیلی 12 ربیع‌الاول، پیگیری تصویب بودجه برای علمای اهل‌سنت و دراختیار قراردادن برخی جایگاه‌ها و مسوولیت‌ها به نخبگان و شایستگان اهل‌سنت است.
علاوه بر این نهم آبان ماه نیز این خبر منتشر شد که طی حکمی از سوی شهرام دبیری، معاون پارلمانی رییس‌جمهور؛ فاروق اعظمی به سمت مشاور امور استان‌های معاون امور مجلس منصوب شدند. اعظمی، چهره اهل سنت از فرهنگیان شهرستان کنارک استان سیستان و بلوچستان وعضو شورای استان و عضو شورای عالی استان‌ها و همچنین وظیفه سخنگوی شورای عالی استان‌ها را برعهده دارد.
بازتاب اقدامات دولت در بین اهل سنت
مولوی عبدالستار حسین زهی امام جمعه اهل سنت خاش روز پنجشنبه در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا گفته است که «در دولت چهاردهم به همه جناح‌ها، اقوام و مذاهب بها داده شده و در هیات دولت شاهد حضور همه طیف‌های جامعه بزرگ ایرانی هستیم، بنابراین انتخاب استاندار سیستان و بلوچستان از میان بومیان اهل سنت و بلوچ بعد از 46 سال از عمر انقلاب اسلامی ایران رضایت مردم این استان را به همراه خواهد داشت.» وی بیان کرد: انتخاب استانداران اهل سنت در کردستان، سیستان و بلوچستان و معاونت مناطق محروم ریاست‌جمهوری در سطوح دیگر از دولت نشان‌دهنده اعتماد نظام و دولت به نخبگان اهل سنت است. او همچنین تاکید کرده است که جامعه اهل سنت سیستان و بلوچستان از اعتماد دولت به نخبگان بلوچ قدردانی کرده و اینکه این قشر و توده از جامعه ایرانی به هموطنان خود می‌توانند خدمت کنند، جای خوشحالی دارد.
سنت‌شکنی دولت چهاردهم؛ چهره اهل سنت تا مرز معاون اولی
در روزهای انتهایی هفته گذشته مجلس با استعفای عبدالکریم حسین‌زاده، نماینده مردم نقده و اشنویه موافقت کرد. با این تفاسیر حسین‌زاده، سومین اهل سنتی است که وارد دولت چهاردهم می‌شود. این در‌حالی است که مجلس بار پیش با استعفای او مخالفت کرده بود؛ مخالفتی که به عنوان سنگ‌اندازی مجلس در مسیر وفاق ملی تعبیر شد. با این وجود از روزهای نخست بازگشت مسعود پزشکیان به ایران -چراکه در زمان بررسی استعفای حسین‌زاده در نوبت نخست او برای شرکت در اجلاس سازمان ملل خارج از کشور بود- دوباره پیگیری این موضوع در دستور کار قرار گرفت. درنهایت روز چهارشنبه مجلس دوازدهم برای دومین‌بار درخواست استعفای حسین‌زاده را بررسی و با آن موافقت کرد. انتصاب حسین‌زاده به عنوان یک چهره سنی و کرد در جایگاه معاون رییس‌جمهور یک گام بسیار مهم و سنت‌شکنی است که در دولت وفاق ملی محقق شد. او علاوه بر اینکه یک سنی است متولد دهه 50 نیز هست و موضوع جوانگرایی دولت را نیز رنگ و بوی تازه‌ای می‌دهد. حسین‌زاده متولد 1359 در شهر نقده و دارای مدرک کارشناسی ارشد در رشته شهرسازی از دانشگاه علم و صنعت تهران دارد. گفته می‌شود که حسین‌زاده از نزدیکان و اقوام جلال جلالی‌زاده، شناخته شده‌ترین سیاستمدار اهل ‌سنت ایران، نماینده سابق سنندج در مجلس است. حسین‌زاده همچنین مشاور بنیاد مسکن استان کردستان نیز بوده است. با این وجود تنها دلیل موردتوجه قرار گرفتن عبدالکریم حسین‌زاده مساله سنی بودن او نیست. مرور مواضع او در دوران نمایندگی مجلس نشان می‌دهد که حسین‌زاده از نظر گرایش‌های سیاسی نیز با وعده‌های مطرح شده از جانب مسعود پزشکیان برای تحقق مطالبات مردمی که به او رای دادند، همخوانی دارد. انتصاب حسین‌زاده شاید از جانب برخی چهره‌ها راضی‌کننده نباشد، چراکه تنها حضور یک اهل سنت در سطح وزیر را قابل قبول می‌دانند اما بدون شک فتح بابی است که می‌تواند نوید رخدادهای تازه‌ای را در آینده بدهد. رخدادهایی که ریشه تاریخی آن به دولت چهاردهم خواهد رسید.