پیام فارس - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
تجاوز بامداد شنبه 26 اکتبر اسرائیل علیه ایران، نه تنها با واکنش تند مقامات داخلی مواجه شد بلکه محکومیت شدیداللحن بسیاری از کشورهای منطقه‌‌ای و فرامنطقه‌‌ای را نیز به همراه داشت. حضرت آیت‌الله خامنه‌‌ای، رهبر معظم انقلاب در سخنانی با تاکید بر خطای محاسباتی رژیم صهیونیستی درباره ایران گفتند آنها هنوز نتوانسته‌‌اند قدرت، توانایی، ابتکار و اراده ملت ایران را درست بفهمند که ما باید این را به آنها بفهمانیم. همزمان سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه در نامه‌‌ای به دبیرکل سازمان ملل و اعضای شورای امنیت درخواست تشکیل نشست فوری را ارائه داد. اکنون با توجه به این حجم از محکومیت‌‌ها و برخی تحرکات دیپلماتیک تهران این مساله مطرح است که ایران چطور می‌تواند از فرصت‌‌های دیپلماتیک و سیاسی ایجاد شده به سبب محکومیت اقدام اسرائیل استفاده کند که هم بتوانیم از حیثیت کشور دفاع کنیم و به این سوءمحاسبه پاسخ دهیم و هم از مارپیچ عبور نکنیم و وارد فرآیندی بدون چشم‌‌انداز روشن نشویم.
![]()
شاید دیپلماسی دیگر جواب ندهد
کوروش احمدی، دیپلمات پیشین کشورمان در پاسخ به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» درباره آینده تنش و امکان بهره گرفتن از عنصر دیپلماسی گفت: «اکنون سطح تنش با توجه به برخورد نظامی بین طرفین به بالاترین حد خود رسیده و شاید اهرم دیپلماسی برای جلوگیری از تصاعد بحران خیلی موثر نباشد. زیرا اسرائیل همواره در سطح بین‌الملل یک عنصر قانون‌‌شکن بوده و شاید فقط از آمریکا تا حدی حرف‌‌شنوی داشته و حتی از کشورهای اروپایی حرف‌‌شنوی ندارد.»وی با بیان اینکه آمریکا فقط تا حدی اهرم فشار بر اسرائیل دارد، افزود که کشورهای غربی و عربی تقریبا هیچ اهرم فشاری بر جریان تندرو و افراطی حاکم بر اسرائیل ندارند که بتوان از کانال دیپلماسی برای کاهش تنش‌‌ها ورود کرد.
احمدی درباره نوع پاسخ ایران به عملیات اسرائیل نیز توضیح داد: «شواهد و قرائن فعلا این‌گونه نشان می‌دهد که ایران قصد تلافی ندارد. زیرا تهران اعلام کرده که عملیات اسرائیل اثر محدودی داشته و پدافند ایران به خوبی عمل کرده است. این به آن معناست که انتظار برای یک اقدام تلافی‌‌جویانه از طرف ایران ممکن است کاهش پیدا کند.»این دیپلمات پیشین کشورمان در ادامه گفت: «امروز مساله این است که آیا اسرائیل اقدامات بیشتری در دیگر نقاط مثل لبنان انجام خواهد داد یا خیر. باید توجه داشت که وقتی اسماعیل هنیه در تهران ترور شد ایران تا دو ماه هیچ واکنشی نشان نداد و وعده صادق دو زمانی انجام شد که مزید بر آن اقدام، اسرائیل دست به جنایات دیگری در لبنان زد. الان نیز در چنین وضعیتی هستیم و اگر اسرائیل اقدامات بیشتری انجام ندهد، ممکن است فعلا ایران تا تحولات بعدی دست نگه دارد.»
این کارشناس در خصوص واکنش کشورهای عربی به حمله اسرائیل علیه ایران نیز گفت: «در مورد محکومیت این حمله توسط تعدادی از کشورهای عربی و اسلامی باید توجه داشت که انتظار این واکنش می‌‌رفت و باید انجام می‌‌شد. یعنی مساله این است که مقامات ما باید بدانند که این کشورها کار فوق‌‌العاده‌‌ای انجام نداده‌‌اند.»وی افزود: «اسرائیل حدود 75 سال است که با کشورهای عربی و اسلامی در جنگ بوده و بخشی از سرزمین‌‌های عربی را همچنان در اشغال دارد. در این مدت به طور معمول هر حمله‌‌ای که اسرائیل علیه کشورهای عربی و اسلامی انجام داده توسط این کشورها محکوم شده و یک مساله روتین است.»احمدی تاکید کرد: «در ماه‌‌های گذشته نیز اگر این محکومیت توسط کشورهای عربی در برابر اقدامات اسرائیل صورت نمی‌‌گرفت به این خاطر بود که اسرائیل مسوولیت یکسری از کارهایی را که انجام داده بود، به عهده نمی‌‌گرفت مانند ترور اسماعیل هنیه یا حمله به کنسولگری ایران در دمشق.»
این دیپلمات با سابقه کشورمان با اشاره به نامه وزیر خارجه برای تشکیل جلسه در شورای امنیت گفت: «درخواست جلسه اضطراری شورای امنیت نیز یک امر روتین است و بعد از عملیات وعده صادق یک نیز اسرائیلی‌‌ها درخواست برگزاری جلسه شورای امنیت را داشتند.»احمدی ادامه داد: «به‌ویژه زمانی که بین دو طرف برخورد مسلحانه‌‌ای شکل می‌گیرد، این وظیفه شورای امنیت است که تشکیل جلسه داده و به مساله رسیدگی کند. زیرا مسوولیت شورای امنیت، حفظ صلح و امنیت بین‌المللی است و بالاترین مشکلی که برای صلح و امنیت بین‌المللی می‌تواند پیش بیاید برخورد مسلحانه بین دو بازیگر است.»این کارشناس با تاکید بر اینکه کشورهای غربی عضو دائم شورای امنیت به نوعی با عنوان حق دفاع و حق تلافی در طرف اسرائیل ایستاده‌‌اند، افزود: «مساله مهم نوع واکنش روسیه و چین به این عملیات اسرائیل است؛ مسکو صرفا از طرفین خواسته خویشتنداری کنند و چین هم فعلا واکنشی نداشته است.لذا با توجه به اینکه این پنج عضو دائمی به این شکل عمل می‌کنند، به طریق اولی، اقدامی در دستور کار شورای امنیت نخواهد بود. ولی به هر حال ایران باید درخواست نشست اضطراری را ارائه می‌‌کرد و اقدام خوبی انجام داده است.»
دیپلماسی از نوع دیگر
مجید محمدشریفی، استادیار گروه روابط بین‌الملل دانشگاه خوارزمی نیز به روزنامه«دنیای‌اقتصاد» گفت: «با توجه به اینکه حمله بامداد شنبه اسرائیل نقض آشکار قوانین و حقوق بین‌الملل است و حریم سرزمینی و حق حاکمیتی ایران به طور آشکارا از طریق این حمله نقض شده، ایران حق دفاع مشروع و واکنش به این اقدام را به صورت قانونی و حقوقی دارد. هم حقوق بین‌الملل و هم حقوق کشورها، این اجازه را به ایران می‌دهد که نسبت به اقدام اسرائیل واکنش نشان دهد.»
وی افزود: «اما مساله‌ای که وجود دارد این است که به نظر می‌رسد اسرائیلی‌‌ها به دنبال این هستند که به هر ترتیبی شده اهمیت این حمله را به گونه‌‌ای در رسانه‌‌های خود بازتاب دهند تا این فرصت را به ایران بدهند که واکنشی به این حمله نداشته باشد. یعنی مقامات و رسانه‌‌های اسرائیلی طبق دستور بنیامین نتانیاهو هیچ جزئیات دقیقی را در مورد این حمله منتشر نمی‌‌کنند.»شریفی تاکید کرد: «این مساله بیانگر آن است که اسرائیل خود نگران آن است که اقدام روز شنبه ممکن است به یک جنگ تمام عیار در منطقه منجر شود و از این مساله ترس دارد.»این استاد دانشگاه با بیان اینکه به نظر می‌رسد که اسرائیلی‌‌ها تا پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در پنجم نوامبر نمی‌‌خواهند تنش‌‌ها را به صورت مستقیم با ایران تشدید کنند، افزود: «اقداماتشان در غزه و لبنان ادامه خواهد داشت اما با ایران نمی‌‌خواهند وارد تنش مستقیم شوند.»
شریفی در پاسخ به این پرسش که ایران در این شرایط باید چه کند، توضیح داد: «ایران برای واکنش به اقدام اسرائیل باید یک سیاست دو ستونی را تعریف کند که یک بخش آن سیاسی و دیپلماتیک است که ایران می‌تواند از تمام ظرفیت‌‌هایی که دارد از جمله در سازمان ملل و شورای امنیت برای محکوم کردن اقدام اسرائیل استفاده کند و نشان دهد که این اقدام چگونه نقض آشکار حقوق و قواعد بین‌الملل است.» وی افزود: «بخش دیپلماتیک دیگر مربوط به اقداماتی است که وزیر خارجه می‌تواند با کشورهای منطقه پیش ببرد و طی دیدارها و گفت‌وگو با مقامات خارجی کشورهای منطقه می‌تواند به آنها در خصوص عواقب ماجراجویی‌‌های اسرائیل هشدار بدهد.»
این کارشناس ادامه داد: «مساله این نیست که آقای عراقچی فقط بگوید ایران دنبال جنگ یا تشدید تنش نیست بلکه بخشی از این مساله مربوط به تهدید کشورهای منطقه است. یعنی کشورهای منطقه باید به صورت مستقیم تهدید شوند که اگر اقدامی را برای کاهش اقدامات اسرائیل در منطقه انجام ندهند ممکن است تنش‌‌ها منجر به جنگی شود که دامن آنها را نیز بگیرد.»شریفی معتقد است: «این مساله می‌تواند به عنوان یک عامل بازدارنده عمل کند تا این کشورها از آمریکا و اسرائیل بخواهند که تنش‌‌ها را افزایش ندهند.»
این استاد دانشگاه در نهایت گفت: «ستون دوم هم این است که ایران باید آمادگی نظامی خود را برای انجام اقدام احتمالی کاملا حفظ کند. اما به نظر می‌رسد که این اقدام تا پیش از انتخابات آمریکا نباید انجام بگیرد. زیرا شاید اسرائیلی‌‌ها بدشان نیاید که تنش‌‌ها را تشدید کنند تا دونالد ترامپ بتواند در انتخابات پیروز شود. اما ایران همچنین باید تاکید کند که حق پاسخ برایش محفوظ است و آمادگی آن را دارد تا هر زمان که بخواهد به اقدام اسرائیل واکنش نشان دهد.»
شکل‌گیری ادراک جدید
طهمورث غلامی، پژوهشگر مسائل بین‌الملل نیز گفت: «حمله موشکی 10 اکتبر ایران علیه اسرائیل و پاسخ 26 اکتبر این رژیم علیه کشورمان دو وجه دارد که یک وجه آن وجه رسانه‌‌ای و تبلیغاتی است؛ مبنی بر اینکه اسرائیل تلاش داشت حمله یکم اکتبر ایران را در عرصه رسانه و برای خوراک داخلی یک حمله ناکارآمد جلوه داده و طرف مقابل را شکست خورده نشان دهد. این یک وجه عمومی است که نباید مبنای تصمیم‌گیری و سیاستگذاری قرار بگیرد.»غلامی افزود: «وجه دیگری که وجود دارد و وجه بسیار مهم‌تری است و باید مبنای تصمیمات سیاسی، نظامی و امنیتی قرار بگیرد، این است که بعد از دو عملیات اخیر، ایران و اسرائیل به یک ارزیابی کاملا واقع‌‌بینانه از یکدیگر دست پیدا کردند. یعنی اگر کارشناسان نظامی اسرائیل، حمله موشکی ایران را بررسی کنند و در مقابل کارشناسان نظامی ایران نیز حملات اسرائیل را بررسی کنند، در عرصه عمل می‌توانند به یک شناخت و فهمی از توانایی و قابلیت‌‌ها و همچنین نقاط ضعف همدیگر دست پیدا کنند و این باید مبنای تصمیم‌گیری کشور در آینده قرار بگیرد.»