بزرگنمايي:
پیام فارس - به گزارش نماد اقتصاد، از زمان پطر کبیر و وصیتی که برخی در اصالت آن تردید دارند، آنچه از سیاستهای روسیه برمیآید اجرای همان وصیتنامه برای دسترسی به آبهای گرم خلیج فارس بوده است که در هر دوره تاریخی خود را به شکلی نشان داده است.
از قراردادهای گلستان و ترکمانچای تا اشغال مستقیم ایران در جنگ جهانی دوم و حمایت از غایله آذربایجان و کردستان، سیاستی است که روسیه را تبدیل به غیرقابل اعتمادترین همسایه در افکار عمومی ایرانیان کرده است.
اما به نظر میرسد این بیاعتمادی در افکار عمومی نتوانسته تاثیر چندانی بر سیاستهای حاکمیت در مقابل روسیه داشته باشد.
خالی ماندن یک کفه ترازوی موازنه شرق و غرب، پس از تحریمهای غربی بر سر برنامه هستهای، شیب سیاستهای حاکمیت را به سوی شرق تندتر ساخت و روسیه جایگاهی ویژه در مراوادت سیاسی، امنیتی و تجاری کشور پیدا کرد.
سفر هاشمی رفسنجانی به شوروی در سیام خرداد ماه 1368 و تنها دو هفته پس از درگذشت امام خمینی ارتباطی را شکل داد که مسکو را تبدیل به راهبردیترین شریک تهران در مراودات جهانی کرده است.
امضای پیمانی با عنوان سند مودت بین جمهوری اسلامی ایران و شوروی در آن سفر اگر چه در بندهایش ردی از زخمهای تاریخی همسایه شمالی بر پیکر ایران به چشم میخورد و حل اختلافات احتمالی را از طریق راههای مسالمتآمیز و مذاکره خواستار میشد، اما تهران را تبدیل به یکی از بزرگترین خریداران جنگافزارهای شوروی در سالهای پس از پایان جنگ تحمیلی کرد.
همچنین ورود روسیه به برنامه هستهای ایران با امضای ساخت نیروگاه بوشهر جایگاه این کشور را در سیاستهای بینالمللی ایران بیش از پیش تقویت کرد. هر چند بدعهدیهای مداوم و تاخیرهای فراوان در راهاندازی نیروگاه به بهانههای مختلف از طرف روسی بارها این ارتباط را تحتالشعاع قرار داد.
با روی کار آمدن دولت اصلاحات، روابط تهران مسکو اگر چه تحت تاثیر تبعات فروپاشی شوروی و اختلافات مرزی عمیق دو کشور در دریای خزر قرار داشت؛ اما شعار تنشزدایی خاتمی از یک سو و بهبود ارتباط ایران با کشورهای اروپایی از سوی دیگر نوعی موازنه را در سیاست خارجی ایران بین شرق و غرب شکل داد.
سفر خاتمی به مسکو و امضای معاهده جامع همکاری بین ایران و روسیه منجر به تصویب قانون معاهده اساس روابط متقابل و اصول همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در تاریخ بیست و هفتم دی ماه 1380 برای مدت 10 سال و دو دوره تمدید پنج ساله شد. هر چند سوگیری سیاست خارجی ایران پس از دولت اصلاحات چرخش بیشتری به سمت شرق داشت و دولت احمدی نژاد با راهبرد نگاه به شرق، جایگاه روسیه و چین را در سیاست خارجی ایران بسیار ارتقا داد.
این سیاست اگرچه در دولت روحانی با فراز و نشیبهایی همراه بود و به گفته محمدجواد ظریف مذاکرات هستهای با سنگاندازیهای روسیه بارها دچار چالش شد؛ اما نقش این کشور در معادلات سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران همچنان پررنگ بود.
پیروزی مرحوم ابراهیم رییسی در انتخابات سال 1400 آغاز فصل تازهای در نگاه دولتمردان جمهوری اسلامی به روابط تهران – مسکو بود. دو سفر پر حاشیه رییسی به روسیه در طول سه سال ریاست جمهوری از تمایل ویژه دولت سیزدهم به گسترش هر چه بیشتر روابط با مسکو حکایت داشت.
حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه دولت سیزدهم یک روز پیش از اولین سفر مرحوم رییسی به مسکو که در دی ماه 1400 انجام شد، در مقالهای در ” خبرگزاری اسپوتنیک” با عنوان “نقشه راه جدید در روابط جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه” نوشت: تهران و مسکو در مناسبات دو جانبه، مصمم هستند تا معاهده اساس روابط متقابل و اصول همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه را مطابق با تحولات جهانی بهروزرسانی کنند.
رایزنی های گسترده در سفرهای دیپلماتیک مقامات دو کشور برای نهایی کردن این توافقنامه ادامه یافت اما امضای آن با سقوط هلیکوپتر رییس جمهور و درگذشت آیت الله رییسی و وزیر خارجه دولت سیزدهم امکانپذیر نشد.
با شروع روند برگزاری زودهنگام انتخابات ریاست جمهوری در ایران خبرگزاری دولتی ریانووستی روسیه از توقف موقت توافقتنامه همکاری جامع میان ایران و روسیه خبر داد. موضوعی که بازتاب گستردهای داشت و این گمانه را تقویت کرد که روی کار آمدن دولت جدید با گرایش های سیاسی متفاوت در ایران میتواند همکاریهای تهران و مسکو را دچار چالش کند.
خبرگزاری ریانووستی به نقل از یک مقام مسوول در وزارت خارجه روسیه دلیل این اتفاق را “بروز برخی مشکلات با شرکای ایرانی” اعلام کرد. موضوعی که خبرگزاری دولتی ایرنا نیز به نقل از مدیر بخش دوم آسیایی وزارت امور خارجه روسیه تایید کرد و نوشت: «روند کار بر روی توافق به دلیل مشکلات شرکای ایرانی به حالت تعلیق درآمده است؛ اما تردید ندارم که این کار نهایی خواهد شد.» هرچند این خبر توسط کاظم جلالی سفیر ایران در روسیه تکذیب شد. وی در این باره گفت: مطلبی که اخیرا در خصوص معطل ماندن توافقنامه همکاری میان ایران و روسیه از سوی طرف ایرانی منتشر شده کذب است، روز گذشته هم آقایان لاوروف و باقری پیگیر امضای هرچه سریعتر این توافقنامه بودند.
توافق بلندمدت ایران و روسیه در آستانه ورود ترامپ به کاخ سفید با شروع کار دولت پزشکیان در ایران از یک سو و رای آوردن ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا از سوی دیگر تقویت روابط ایران و روسیه بار دیگر ضرورتی انکارناپذیر به نظر میرسید تا آنجا که متن توافقنامه جامع راهبردی بلندمدت میان دو کشور سرانجام در سفر رییس جمهوری اسلامی ایران به مسکو امضا شد و تا به این ترتیب دو طرف روابط خود را به شکل ویژه در زمینههای اقتصادی، علمی، فناوری، فرهنگی و گردشگری گسترش دهند.
پزشکیان در نشست مطبوعاتی با همتای روس خود در این باره گفت: این توافق، فصل جدیدی در روابط میان ایران و روسیه در همه زمینهها بهویژه در زمینه همکاریهای اقتصادی خواهد گشود. اطمینان دارم این سند که براساس منافع مشترک دو کشور تنظیم شده میتواند مسیر توسعه همکاریهای ایران و روسیه را هموار و افقهای روشنی را برای طرفین ترسیم کند.
رییس جمهور همچنین در نشست هماندیشی با فعالان اقتصادی روسیه با بیان اینکه ما با این توافق درباره مسیر حرکت توافق کردهایم، افزود: توافق دو دولت ایران و روسیه بر تحکیم روابط است. عزم دولت ایران بر گسترش روابط با روسیه است و مصمم هستیم همکاریهای خود را در کریدورهای شمال-جنوب و غرب-شرق و مسیرهای دریایی و بنادر گسترش دهیم. میتوانیم توافقات بسیار مهمی با فدراسیون روسیه در تکمیل مسیر راهآهنها و کریدورها و مسیرهای دریایی و بنادر داشته باشیم؛ اینها بسترهایی برای فعالیت اقتصادی است.
دکتر پزشکیان در ادامه به تحریمهای ظالمانه آمریکا علیه ایران اشاره و تصریح کرد: ما هیچ راهی نداریم جز اینکه با هم ارتباط داشته باشیم. آمریکا هر دو کشور را تحریم کرده و به دنبال گسترش یکجانبهگرایی در دنیا است. اینکه یک قدرت بخواهد در دنیا سایر کشورها را زیر سلطه بگیرد و کشورهایی مثل روسیه و ایران و حتی چین را تحریم کند، قابل پذیرش نیست.
رئیس جمهور تاکید کرد: اگر این کشورها با هم تعامل کنند میتوانند با هم با تحریمها مقابله کنند، چرا که بازار بزرگتری دارند؛ لذا میتوان در زمینه مقابله با تحریمها تعاملات و همکاریها را گسترش داد. در این راستا در زمینه همکاریهای مالی و بانکی، قدمهای خوبی با روسیه برداشته شده که میتواند تکمیل شود.
اشاره پزشکیان به موضوع توافقات بانکی دو کشور مربوط به سند اقدام مشترک میان بانکهای مرکزی ایران و روسیه بود که در سه سرفصل اصلی «استفاده از پول های ملی در تجارت دو کشور»، «امکان اتصال پیامرسان های بانکی و بومی دو کشور موسوم به سپام و SPFS و امکان اتصال شبکه پرداخت کارتی دو کشور عملیاتی شد.
عملیاتی شدن پیمان مالی و پولی ایران و روسیه در دیدار روسای بانک مرکزی ایران و روسیه، رئیسکل بانک مرکزی ایران با تاکید بر عملیاتی شدن پیمان پولی میان ایران و روسیه و اینکه به منظور تسهیل و تسریع در مبادلات اقتصادی میان تجار و بازرگانان، ارز دو کشور بر اساس نرخ توافقی بازار ارز تجاری، مبنای تسویه قرار میگیرد گفت: طی مذاکرات با مقامات پولی و بانکی روسیه، تابلوی روبل با نرخ توافقی بزودی در مرکز مبادله ارز و طلای ایران راه اندازی و پول دیجیتال ایران و روسیه نیز به منظور افزایش ارزش مبادلات اقتصادی فعال میشود.
وی همچنین از به کارگیری پول دیجیتال در مبادلات تجاری میان ایران و روسیه خبر داد و گفت: با راه اندازی شعب بانک های «V.T.B» و “میربیزینس” تجار ایرانی می توانند عملیات صادرات خود را از طریق این شعب انجام دهند همچنین با تمهیدات پیش بینی شده در صدد رفع مشکل عدم تعادل تجاری بین دو کشور هستیم.
فرزین همچنین در نشست هم اندیشی با فعالان اقتصادی فدراسیون روسیه با اشاره به توافق بانک مرکزی ایران و روسیه گفت: در حال حاضر طرح آزمایشی پول دریجیتال در کیش در حال انجام است و این دوره آزمایشی به طور تقریبی رو به اتمام است و این پول فعال خواهد شد. همچنین کشور روسیه نیز فعالیت هایی را داشته و تلاش خواهیم کرد از پول دیجیتال برای عملیات مبادلات اقتصادی استفاده کنیم.
وی با اشاره به هماهنگیهای انجام شده برای ایجاد شعب بانکهای ایرانی و روسی در دو کشور گفت: هم اکنون بانک vtb یک دفتر نمایندگی در ایران دارد. هرچند این بانک علاقمند به افتتاح شعبه در ایران است. حتی ازبر بانک روسیه نیز می تواند در ایران شعبهای داشته باشد و ما از این موضوع استقبال میکنیم. همچنین بانکهای سپه، گردشگری و پاسارگاد دارای حساب نزد اگزیم بانک هستند؛ لذا ما در این باره هیچ محدودیتی نداریم و هر بانکی که تمایل به حضور در این زمینه باشد، استقبال میکنیم.
رییس کل بانک مرکزی با بیان اینکه پیمان پولی بسیار فراتر از اتاق پایاپای است، اظهارکرد: به واسطه این پیمان، با روبل و ریال مبادله خواهیم کرد. هماکنون در حال راهاندازی اتاق پایاپای با قزاقستان و چند کشور دیگر هستیم. اما در پیمان پولی میان ایران و روسیه، مشکل نرخ تسویه ارز بود که به زودی این مسأله نیز برطرف میشود و دیگر نیازی به اتاق پایاپای نیست و تمام مبادلات به روبل و ریال انجام می شود. لذا به تجار اطمینان میدهم که در زمینه پولی مشکلی وجود ندارد.
خبر پیشنهادی: حباب سکه در بازار به 7 میلیون و 750 هزار تومان رسید فرزین با بیان اینکه در حال حاضر کارتهای عضو شبکه شتاب در دستگاههای خودپرداز روسیه فعال است، تصریح کرد: پیش از سفر به روسیه، یک میلیارد روبل به حساب V.T.B واریز شد. این بانک، بانک عامل از طرف روسیه است و از طرف ایران هم بانک صادرات به عنوان بانک عامل تعیین شده است در تلاش هستیم تا بانک ملی را هم در این پروژه درگیر کنیم.
رئیس کل بانک مرکزی گفت: در مرحله بعدی کارتهای روسی در ایران فعال خواهد شد. در مرحله سوم این طرح از سال آینده کارتهای ایرانی در پایانههای فروش کشور روسیه و بالعکس قابل استفاده خواهد بود تا بتوان از فروشگاههای موردنظر خرید انجام داد. نرخ نیز براساس توافق خواهد بود و دخالتی در این باره نخواهیم داشت و بر اساس توافق شکل خواهد گرفت.
سرمایهگذاری کشاورزی از روسیه، آب و زمین از ایران بر اساس ماده 24 توافقنامه راهبردی ایران و روسیه، طرفهای متعاهد همکاریها را در زمینههای کشاورزی، شیلات، دامپزشکی، حفاظت و قرنطینه گیاهان و تولید بذر به منظور افزایش تجارت و دسترسی متقابل محصولات کشاورزی به بازارهای طرفهای متعاهد و بازارهای دولتهای ثالث توسعه خواهند داد. موضوعی که در اظهارات وزیر کشاورزی ایران در نشست هم اندیشی با فعالان اقتصادی روسیه مورد تاکید قرار گرفت.
غلامرضا نوری قزلجه با اشاره به پیشینه روابط دو کشور در بخش کشاورزی وغذا گفت: حدود 65 درصد از مراودات تجاری بین ایران و روسیه مربوط به صادرات محصولات کشاورزی است.
وی با بیان اینکه حجم محصولاتی که روسیه از ایران خریداری میکند نسبت به واردات مشابه از سایر کشورها کمتر است، اظهارداشت: ایران آمادگی دارد حجم عرضه و صادرات کالاهای کشاورزی مانند میوهجات و سبزیجات به روسیه را افزایش دهد.
وزیر جهاد کشاورزی با بیان این که امکان تامین آب و زمین مورد نیاز برای تولیدات مشترک کشاورزی در ایران فراهم است، تصریح کرد: فعالان اقتصادی با افزایش سرمایهگذاری در شهرکهای کشاورزی و گلخانهای ایران به ویژه برای تولید میوههای گرمسیری در جنوب شرق ایران میتوانند محصولات را بهطور خاص برای مصرف بازار روسیه تولید کنند.
این دعوت به فعالیت در بخش کشاورزی در کشور با وعده تامین آب و زمین مورد نیاز در حالی است که هم اکنون ایران با کمبود شدید منابع آب مواجه است و یکی از متهمان اصلی کمبود آب در کشور بخش کشاورزی است.
بر اساس مطالعات بینالمللی 68 درصد از مساحت ایران حساسیت زیاد تا بسیار زیاد نسبت به بیابانزایی از خود نشان میدهد که مساحتی معادل 1/1 میلیون کیلومترمربع است. تغییر کاربری اراضی، تغییرات اقلیمی مانند خطر افزایش دما و کاهش بارندگی، افزایش جمعیت و بهرهبرداری از زمین مهمترین عوامل تشدیدکننده بیابانزایی ایران است.
به گفته فرهاد سرداری از مدیران سابق بخش بیابان سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری ایران و کارشناس مهار بیابان، اعمال سیاستهای نادرست در زمینه مدیریت منابع آب و کشاورزی و تغییر اقلیم و دخالتهای انسانی از اصلیترین علل بیابانزایی هستند. در سالهایی که با خشکسالی مواجه هستیم، وسعت بیابانهای کشور بهدلیل عدمرویش کافی پوشش گیاهی افزایش مییابد. اگر گسترش سدسازیها، افزایش سطح زیر کشت و عدممدیریت آب در کشور ادامه پیدا کند، در آیندهای نزدیک دشتهای بزرگ و تولیدی کشور به علت بیابانزایی از چرخه خارج خواهند شد.
نفت و گاز ایران گنجینهای از فرصتهای سرمایهگذاری
یکی دیگر از مفاد معاهده ایران و روسیه بر همکاری متقابل در زمینه انرژی تاکید شده است و دو طرف متعهد شده اند در حوزه نفت و گاز بر اساس اصول برابری و سودمندی متقابل همکاری های خود را گسترش دهند و اقداماتی را برای افزایش امنیت انرژی طرفهای متعاهد از طریق استفاده بهینه از منابع سوخت و انرژی اتخاذ کنند. موضوعی که در نشست هم اندیشی با فعالان اقتصادی روس مورد تاکید وزیر نفت ایران قرار گرفت.
محسن پاک نژاد با بیان اینکه هماکنون شرکتهای روسی در تعدادی از میدانهای نفت و گاز ایران با سرمایهگذاری بیش از 7.5 میلیارد دلار قراردادهایی را در دست اجرا دارند، گفت: در صنعت نفت ایران فرصتهای سرمایهگذاری زیادی وجود دارد، به عبارت دیگر گنجینهای از فرصتهای سرمایهگذاری است که شامل توسعه میدانهای گازی و نفتی، احداث پالایشگاهها و مجتمعهای پتروشیمی میشود.
وی با اشاره به اینکه هماکنون شرکتهای روسی در تعدادی از میدانهای نفت و گاز ایران با سرمایهگذاری بیش از 7.5 میلیارد دلار قراردادهایی را در دست اجرا دارند، افزود: این پروژهها پیشرفتهای قابلتوجهی داشته و زمینه فعالیت شرکتهای ایرانی و روسی را در حوزههای تأمین کالا و ساخت فراهم کرده است.
وزیر نفت ادامه داد: نرخ بازده سرمایهگذاری در صنعت نفت ایران بسیار جذاب است، اما تحقق این فرصتها نیازمند مشارکت بانکها و بازارهای مالی است تا فعالان این حوزه بتوانند قراردادها را به نتیجه برسانند.
پاکنژاد یکی دیگر از حوزههای مهم و جذاب در صنعت نفت را بخش تأمین کالا دانست و اظهار کرد: هماکنون فرصتهای مناسبی برای شرکتهای روسی فراهم است و بسیاری از این شرکتها بهعنوان تأمینکننده کالا در پروژههای نفتی ایران فعالیت دارند.
ارایه چشم انداز روشن از همکاری ایران و روسیه در زمینه انرژی در حالی است که میرقاسم مومنی کارشناس حوزه انرژی ساختار تکنولوژی صنایع نفت ایران بر اساس استاندارد غربی و آمریکایی است که این نشان میدهد ما نیازمند تکنولوژی غربی هستیم.
وی با بیان اینکه بعد از فروپاشی شوروی سابق شرکتهای غربی چاههای نفت و گاز این کشور را تجهیز کرده و میادین را توسعه داده و بهرهبراری و اورهال کردند، افزود: روسیه اگر هم بخواهد این توان را ندارد که به حوزه نفت و گاز ایران کمک زیادی کند، چون خود واردکننده تجهیزات بوده و تکنولوژی لازم را در اختیار ندارد.
به گفته این کارشناس انرژی، روابط با روسیه در شرایط فعلی در بسیاری جهات به کشور کمک میکند اما واقعیت این است که نمیتواند مشکل اساسی ما را در زمینه تجهیز چاهها و صنایع نفت و گاز کشور حل کند.
سهم یک درصدی انرژیهای تجدیدپذیر از تولید برق در روسیه مشکلی در زمینه انرژی و تولید برق نیز گریبانگیر ایران است. نیاز روز20میلیارد دلاری ایران به سرمایه گذاری در صنعت برق در حالی است که تاکنون دولت مشوق های زیادی برای توسعه سرمایه گذاری در انرژی های تجدیدپذیر در نظر گرفته است.
در معاهده ایران و روسیه نیز بر همکاری در زمینه انرژی های تجدید پذیر تاکید شده و طرفین متعهد شدند که سطح همکاری، تبادل نظر و تجربیات در زمینه منابع تجدیدپذیر انرژی را ارتقا خواهند داد.
وزیر نیروی جمهوری اسلامی ایران نیز بازار برق ایران را بازاری جذاب و فرصت محور توصیف کرد و از آمادگی کامل ایران برای توسعه همکاریها با روسیه در صنعت آب و برق خبر داد.
عباس علیآبادی با اشاره به برخی مزیتهای ویژه بازار برق ایران تصریح کرد: اولین مسئله جذابیت این بازار، نبود رقیب دولتی است. دولت متعهد است بخشی از نیاز جامعه به برق را تأمین کند، اما سایر ظرفیتها به سرمایهگذاران واگذار میشود که این خود فرصتی طلایی برای فعالیت در این حوزه است. علاوه بر این، امکان صادرات برق و دسترسی به شبکههای مناسب برای انتقال برق به کشورهای همسایه، از دیگر مزیتهای مهم است. همچنین پشتیبانی قانونی و حمایت قوانین از سرمایهگذاران، امنیت و اطمینان بالایی برای فعالیتهای اقتصادی در این بخش برای سرمایه گذاران فراهم کرده است.
وزیر نیرو به ظرفیتهای انرژیهای تجدیدپذیر نیز اشاره کرد و گفت: ایران از شرایط طبیعی بسیار مناسبی برخوردار است، از جمله زمین ارزان و بدون محدودیت برای سرمایهگذاری در این بخش، منابع غنی باد و خورشید و زیرساختهای مناسب که امکان سرمایهگذاری تا 30 هزار مگاوات در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر را فراهم میکند.
علیآبادی افزود: ما در حوزههای مختلف از جمله توربینهای گازی و بخاری، ساخت پنلهای خورشیدی، فناوریهای آینده، الکترونیک قدرت و میکروالکترونیک آماده توسعه همکاریها با روسیه هستیم. همچنین شرکتهای ایرانی در زمینه تولید سوپرآلیاژ، کامپوزیت، سیستمهای کنترل و ذخیرهسازی باتری چه بهصورت شیمیایی و چه تلمبهای، دارای تجربیات و توانمندیهای قابلتوجهی هستند که در این زمینهها نیز امکان توسعه همکاریها وجود دارد.
تجدیدپذیرها؛ پلی برای اتحاد اقتصادی ایران و روسیه در برابر تحریمها وزیر اقتصاد نیز بر آمادگی ایران برا حمایت از سرمایه گذاری روس ها در زمینه انرژی های تجدیدپذیر در ایران تاکید کرد و گفت: در مورد انرژی های تجدید پذیر آمادگی لازم را داریم که سرمایه گذاری ها را گارانتی کنیم چرا که جزو اولویتهایی است که رئیس جمهور ایران اعلام کرده است. بنابراین اگر شرکتهایی تمایل دارند که در زمینه انرژی خورشیدی در ایران سرمایه گذاری کنند ما آمادگی کامل برای حمایت از آنان را داریم و مهمتر از همه این که متخصصان ما هم آمادگی دارند در روسیه خدمات فنی مهندسی ارائه دهند.
وزیر امور اقتصادی و دارایی تاکید کرد: آمادگی داریم برای آنها هم پشتیبانی های لازم را داشته باشیم و اگر در این زمینه دوستان روسی با ما همراهی کنند زمینه های خیلی خوبی برای مشارکت و توسعه روابط وجود دارد.
کشور روسیه با جمعیت 146 میلیون چهارمین کشور بزرگ دنیا ازلحاظ تولید برق بعد از چین، آمریکا و هند است. اما تنها حدود یک درصد از برق روسیه از طریق انرژی های تجدیدپذیر تولید می شود و این کشور پیشرفت قابل ملاحظه ای در زمینه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر برای تولید برق نداشته است.
امضای معاهده همکاری 20 ساله ایران و روسیه امیدواری های زیادی را برای گشایش در اقتصاد ایران و سرمایهگذاری روسها در کشور ایجاد کرده آن هم در شرایطی که هر دو کشور تحت سخت ترین تحریم ها قرار دارند و تحولات جهانی با بازگشت ترامپ به قدرت پیشبینیناپذیرتر از هر زمان دیگر است. حال باید منتظر ماند و دید که این معاهده تا چه حد می تواند به آرزوهای مشترک دو همسایه قدیمی جامه عمل بپوشاند.
انتهای پیام