بزرگنمايي:

پیام فارس - به گزارش سرویس حوزه و روحانیت خبرگزاری رسا، تبری جزء جدائی ناپذیر مکتب شیعه و از اعتقادات اساسی این مکتب است؛ قرآن کریم در اینباره می فرماید: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّی وَعَدُوَّکُمْ أَوْلِیَاءَ ای اهل ایمان! دشمنان من و دشمنان خودتان را دوستان خود مگیرید. ممتنحه1
نمی شود خدا و پیامبر و اهل بیت علیهم السلام را دوست داشت و در مقابل با دشمنان آنها نیز از در دوستی وارد شد؛ اگر با دشمنان اهل بیت علیهم السلام دوستی کردیم ما نیز داخل در گروه دشمنان اهل بیتیم عن جابر بن عبداللّه الأنصاریّ ـ لِعَطِیَّهَ العَوفِیِّ ـ: یا عَطِیَّهُ، سَمِعتُ حَبیبی رَسولَ اللّه ِ صلی الله علیه و آله یَقولُ: مَن أحَبَّ قَوما حُشِرَ مَعَهُم، ومَن أحَبَّ عَمَلَ قَومٍ اُشرِکَ فی عَمَلِهِم.
(بحار الأنوار ج101،ص196)
همانگونه که در حدیث فوق ذکر شده است، اگر با دشمنان اهل بیت علیهم السلام از در دوستی وارد شدیم، می شویم مصداق کسی که با عمل آنها موافق است و کسی که با عمل یک قوم موافق باشد داخل در آن قوم است.
اسماعیل جعفی تاکید امام صادق علیه السلام را برمسئله تبری چنین نقل می کند عن اسماعیل الجعفی قال : قلت لابی جعفر علیه‌السلام رجل یحب أمیر المؤمنین علیه‌السلام ولا یبرأ من عدوه ویقول هو احب إلی ممن خالفه فقال: هذا مخلط وهو عدو لا تصل خلفه ولا کرامه إلا أن تتقیه او می گوید: به حضرت امام باقر صلوات‌الله‌علیه عرض کردم: شخصی است که امیرالمؤمنین علیه‌السلام را دوست مى‌دارد، ولی از دشمنان او تبرّی نمی‌جوید (اهل برائت نیست) و در عین حال می‌گوید: امیرالمؤمنین علیه‌السلام نزد من از مخالفینش محبوب‌تر است! حضرت فرمودند: «چنین شخصی، آشفته‌حال است و دشمن ما محسوب می‌شود! پشت سرش نماز نخوان و او را تکریم و احترام نکن، مگر اینکه (از شرّش بترسی و) موظّف به تقیّه باشی.» ( تهذیب الاحکام،ج3،ص28)
قرآن گاهی از لعن عبور کرده است و زبان به سبّ گشوده است، همانند آنجاکه فرمود: فمثله کمثل الکلب/اعراف176، یا آنجائیکه می گوید: اولئک کالانعام بل هم اضل/اعراف 179
در روایت نیز داریم که گاهی اهل بیت از لعن عبور کرده اند و روی به سبّ آورده اند، همانند این کلام نورانی حضرت صادق صلوات الله علیه که از قول پیامبر صلی الله علیه و آله اینگونه نقل می کنند عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ :
إِذَا رَأَیْتُمْ أَهْلَ اَلرَّیْبِ وَ اَلْبِدَعِ مِنْ بَعْدِی فَأَظْهِرُوا اَلْبَرَاءَهَ مِنْهُمْ وَ أَکْثِرُوا مِنْ سَبِّهِمْ(الکافی، جلد2، صفحه375)
در اینجا امام صادق علیه سلام به نقل ار پیامبر صلی الله علیه و آله می فرمایند: بعد از من اگر کسی اهل شک در حقانیت ما و بدعت شد، برائت خود را نسبت به او آشکار کنید و او را مورد سبّ قرار دهید.
در کنار این اصل، از جانب خدای تبارک و اهل بیت سلام الله علیهم اجمعین دستورالعملی برای ما صادر شده است، که آن ایجاد و حفظ وحدت در میان امت اسلام است.
اهمیت وحدت به اندازه ایست که قرآن خطاب به پیامبر صلی الله علیه و آله می فرماید: إِنَّ الَّذِینَ فَرَّقُوا دِینَهُمْ وَکَانُوا شِیَعًا لَسْتَ مِنْهُمْ فِی شَیْءٍ إِنَّمَا أَمْرُهُمْ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ یُنَبِّئُهُمْ بِمَا کَانُوا یَفْعَلُونَ «مسلماً کسانی که دینشان را بخش بخش کردند، وگروه گروه شدند، تو را هیچ پیوندی با آنان نیست، کار آنان فقط با خداست، سپس به اعمالی که همواره انجام می دادند، آگاهشان می کند»/انعام 159
خدای متعال در این آیه یک حکم کلی را برای پیامبر صلی الله علیه و آله تبیین می کند، که یا رسول الله، بین تو و تفرقه افکنان، هیچ پیوند و ارتباطی نیست، آن ها را به من بسپار من میدانم و آنها.
این اهمیت وحدت نزد خدای تبارک است.
حال سوال اینجاست آیا قائل بودن به اصل مهم تبری و مسئله وحدت با یکدیگر منافات دارد یا قابل جمع است؟
جواب این است هیچ منافاتی بین اعتقاد به تبری و پایبندی به وحدت نیست، به این بیان که ما در عین حال که قائلیم تبری جزء جدایی ناپذیر مکتب است، وحدت را نیز به عنوان یک دستورالعمل، در عملکرد خود قرار می دهیم، بنابراین باید چنین گفت:
بلی ما قائلیم که إِنَّ الَّذِینَ یُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَهِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُهِینًا قطعاً، «آنان که خدا و پیامبرش را می آزارند، خدا در دنیا و آخرت لعنتشان می کند و برای آنان عذابی خوارکننده آماده کرده است»./احزاب 57
ما نیز قائلیم که إنَّ اللّه َ یَغضَبُ لِغَضَبِ فاطِمَهَ و یَرضى لِرِضاها «به یقین خداوند با خشم فاطمه به خشم مى آید و با خشنودى او خشنود مى شود»(بحارالانوار،ج،43،ص320)
اما اظهار این تبری، بستگی به شرایط زمانی و مکانی دارد که این مسئله، هم در قرآن و هم در لسان اهل بیت عصمت و طهارت سلام‌الله‌علیهم‌اجمعین مورد اشاره قرار گرفته است.
همانطور که بررسی شد قرآن کریم می گوید لعن جایز است، گاهی سب نیز جایز است،
اما خط قرمز کجاست؟
خدای تبارک می فرماید الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَیَسُبُّوا اللَّهَ عَدْوًا بِغَیْرِ عِلْمٍ
«و ای مومنان، معبودانی را که کافران به جای خدا می پرستند، دشنام ندهید، که آنان هم از روی دشمنی و نادانی خدا را دشنام خواهند داد»/انعام108. مرحوم طبرسی می گوید: گروهی از مسلمانان به خدایان مشرکین دشنام می دادند، در حین این ماجرا ابوجهل به پیامبر صلی الله علیه و آله گفت: یا به این مسلمانان می گویی این کا را ترک کنند یا ما نیز در مقابل به خدای شما دشنام می دهیم در این هنگام بود که این آیه نازل شد.
امام صادق سلام الله علیه ذیل این آیه فرمودند: وَ إِیَّاکُمْ وَ سَبَّ أَعْدَاءِ اللَّهِ حَیْثُ یَسْمَعُونَکُمْ «بپرهیزید از دشنام دادن به دشمنان خدا، آنجایی که حرف شما به گوششان می رسد و می‌شنوند»(الکافی، ج2، ص378).
امام باقر علیه السلام در این باره می فرمایند: خدای متعال به موسی بن عمران علیه السلام چنین فرمود: لَا تَسْتَسِبَّ لِی عِنْدَهُمْ بِإِظْهَارِ مَکْتُومِ سِرِّی : فَتَشْرَکَ عَدُوَّکَ وَعَدُوِّی فِی سَبِّی « با برملا ساختن اسرار من، فحش و دشنام ایشان را متوجه من نساز؛ زیرا اگر با عمل تو، آنان به من توهین کنند، تو شریک آنان در این جرم بشمار خواهی آمد» (بحارالانوار،ج75،ص438) بنابراین خط قرمز اظهار لعن و برائت، متناظر به بازخورد این عمل است.
در جائیکه اظهار تبری موجب هتاکی طرف مقابل به خدا و مکتب می شود، لعن و اظهار تبری قبیح است، تا جائیکه که اگر موضع گیری های ما در این امر، باعث جسارت به اهل بیت سلام الله علیهم اجمعین بشود ما نیز در آن جسارت شریک هستیم.
در زمان امام صادق سلام الله علیه شخصی بدون توجه به این ملاحظه مشغول دادن لعن به دشمنان اهل بیت صلوات الله علیهم بود، خبر رسید به حضرت که یا ابن رسول الله، إِنَّا نَرَى فِی اَلْمَسْجِدِ رَجُلاً یُعْلِنُ بِسَبِّ أَعْدَائِکُمْ وَ یَسُبُّهُمْ مردی را دیدیم در مسجد که دارد دشمنان شما را لعن می کند، حضرت در جواب چنین فرمودند: فَقَالَ مَا لَهُ لَعَنَهُ اَللَّهُ تَعَرَّضَ بِنَا، او چه می کند؟ خدا او را لعنت کند، او باعث می شود که به ما تعرض بشود(بحار الأنوار، جلد71، صفحه217)
در ماجرای جنگ صفین نیز دو تن از یاران حضرت شروع به لعن و سبّ لشکر شام کردند، امام علیه السلام فوراً آنها را فراخواند و چنین فرمود: إنّی أکرَهُ لَکُم أن تَکُونُوا سَبّابِینَ «من خوش ندارم که شما ناسزا گو باشید» (نهج البلاغه خطبه، 206)
نتیجه اینکه اظهار تبری بسنده به شرایط است و در این زمان حساس که ما در یک حرکت سریع تمدنی هستیم بی دقتی در اظهار تبری، موجب تاثیر سوء در یکی از مهمترین عوامل موثر در این حرکت تمدنی است و آن وحدت بین امت اسلام است.